Neden Dünyanın İki Seviyesi Var? | Hipsometrik Eğri
MinuteEarth
- Çeviri
- Jeofizik
Neden Dünyanın İki Seviyesi Var? | Hipsometrik Eğri
Everest Dağı'ndan Mariana Çukuru'na değin Dünya'daki yükseltiler 65000 fit (20 km) aralığında değişir. Ama biz bu uç yükseltilerin oldukça nadir olduğunu biliyoruz. Ve gezegenimizin yüzeyinin büyük bir kısmı ortalama bir değer almakta. Yani yükselti belirten noktaları alıp en yukarıdan en aşağıya doğru eklediğinizde karşınıza şöyle bir şey çıkar: Üstte ve altta az bir alan, ortada yani deniz seviyesinde büyük bir kambur - yani basit bir normal dağılım eğrisi.
Ve eğer kardeş gezegenimiz Venüs hakkında konuşuyor olsaydık yükselti-dağılım eğrisinin normal dağılım eğrisi şeklinde olacağını görürdük. Ama Dünya'nın yükseltisi şu şekilde dağılmıştır: İki kamburu vardır, en yüksekte ve en alçakta çok az nokta vardır, ama deniz seviyesi civarında ve deniz seviyesinin birkaç bin fit altında birçok nokta vardır. Tüm bu noktaları alıp en alçaktan en yükseğe düzenlerseniz Dünya'nın sanki iki tane yüzeyi olduğunu görebilirsiniz.
Temel neden şudur ki Dünya'nın dış çekirdeği yani kabuk kısmı iki farklı maddeden yapılmıştır. Tümü kayadandır ama deniz yüzeyini oluşturan kayalar, kıtaları oluşturan kayalardan daha yoğundur. Bu yoğunluk farkının önemli sonuçları vardır. Çünkü okyanus yüzeyleri ve kıtalar öylece yerlerinde durmazlar. Altlarındaki sert manto tabakası ile birlikte devasa levhalara parçalanırlar ve bu levhalar Dünya’nın derinliklerindeki konveksiyon (dolaşım) akıntıları üzerinde hareket ederler.
İki levha çarpıştığında ise sonucu büyük oranda yoğunluk belirler. Okyanus levhaları kıta levhalarından daha yoğundur, aslında öylesine yoğundurlar ki iki levha çarpıştığında okyanus levhaları dibe doğru batarlar. Diğer taraftan iki kıta çarpıştığında hiçbiri dibe batacak kadar yoğun değildir. Bunun yerine her ikisi de yukarı çıkarak sıradağları oluştururlar, kıtasal kabuğu kalınlaştırırlar. Sonuç olarak kıtasal kabuk okyanus kabuğundan ortalama dört kat daha kalındır. Bu yüzden kıta kabuğunun ortalama yükseltisi okyanus tabanından çok daha fazladır. İşte bu durum garip çift kamburlu yükselti-dağılım eğrisini açıklamaktadır.
Ve aslında eğer bizim gezegenimizin yüzey dağılımı Venüs'ün normal dağılım eğrisine daha çok benzeseydi, onun yaklaşık sadece %5'i – yani Afrika'dan daha küçük bir yüzey alanı - deniz seviyesinin üzerinde olurdu. Biz gibi kara sakinlerine ise pek bir alan kalmazdı. Memnun olmak için bir neden daha: Dünya hakkında normal olan bir şey yok.
Destek Olun
Bu video, MinuteEarth tarafından hazırlanmış, Evrim Ağacı tarafından altyazılandırılmıştır. Eğer içeriği beğendiyseniz orijinal kaynağa destek olmak için, lütfen YouTube kanalına gidip videolarını beğenmeyi unutmayın.
MinuteEarth kanalının bu videosunu orijinal dilinde ve İngilizce alt yazılı olarak buradan seyredebilirsiniz:
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
10
-
3
-
2
-
2
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Çeviri Kaynağı: MinuteEarth | Arşiv Bağlantısı
- MinuteEarth (YouTube). Why Earth Has Two Levels | Hypsometric Curve. (21 Kasım 2018). Alındığı Tarih: 21 Kasım 2018. Alındığı Yer: MinuteEarth (YouTube) | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/04/2025 20:10:28 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7455
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in MinuteEarth. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.
