Maymunların Mizahı Olabilir mi?

Bebekler sekiz aylıkken bile başkalarına şakacı bir şekilde sataşır. Bu davranış için dil gerekli olmadığından bilim insanları insan harici hayvanlarda da benzer davranışların olabileceğini düşünüyor.

Şaka yapmak, insan etkileşiminin önemli bir parçasıdır ve sosyal zekaya, gelecekteki eylemleri tahmin etme yeteneğine ve başkalarının beklentilerinin ihlal edildiğini fark etme ve takdir etme becerisine dayanır. İnsanlarda şakacı sataşmanın ilk biçimleri, bebekler ilk kelimelerini söylemeden önce, yaklaşık sekiz aylıkken ortaya çıkar. Bebekler ebeveynlerine şakacı bir şekilde nesneler sunup geri çekerek "alay" edebilirler. Bu, kışkırtıcı uyumsuzluk olarak da adlandırılır.

Bilişsel biyologlar ve primatologlardan oluşan bir ekip, dört büyük maymun türünde şakacı alaycılığı yakalamayı başardı. Maymunların alaycılığı da tıpkı insanlar gibi kışkırtıcı, ısrarcı ve sürpriz ve oyun unsurları içeriyor. Araştırmacılar, bu davranışları göz önünde bulundurarak mizah için gerekli ön koşulların en az 13 milyon yıl önce evrimleşmiş olabileceğini düşünüyor. Isabelle Laumer şöyle anlatıyor:

Büyük maymunlar; bizimle yakın akraba oldukları, sosyal oyunlara katıldıkları, kahkaha attıkları ve başkalarının beklentilerine dair nispeten sofistike anlayışlar sergiledikleri için şakacı sataşmalar için mükemmel adaylardır.

Ekip; alay edenin eylemlerini, bedensel hareketlerini, yüz ifadelerini ve alay edilen hedeflerin buna nasıl karşılık verdiğini gözlemledi ve davranışın belirli bir hedefe yönelik olduğunu, alaycıların hedeften bir yanıt beklediğine dair kanıt arayarak alaycının niyetini değerlendirdi.

Ekip, değerlendirme sonucunda orangutan, şempanze, bonobo ve gorillerin sıklıkla kasıtlı olarak yaptığı 18 farklı sataşma davranışı tespit etti. Bu davranışların çoğunun bir tepkiyi kışkırtmak ya da en azından hedefin dikkatini çekmek için kullanıldığı görülmüştür. Erica Cartmill şöyle anlatıyor:

Alaycıların hedefin görüş alanında kalan bir nesneyi tekrar tekrar sallaması, ona vurması veya dürtmesi, yüzüne yakından bakması, hareketlerini bozması, saçını çekmesi veya hedefi görmezden gelmesi davranışlar oldukça yaygındı.

Cartmill büyük maymunlarda şakacı sataşmanın genellikle tek taraflı olduğunu, etkileşimin genellikle sataşan taraftan geldiğini ve nadiren karşılık geldiğini belirtiyor. Maymunlar şakacı sataşmayı çoğunlukla rahat olduklarında yapıyorlardı. Laumer şöyle açıklıyor:

Çocuklardaki sataşmaya benzer şekilde maymunlardaki şakacı sataşma da tek taraflı kışkırtma, sataşanın sataşma eyleminden hemen sonra hedefin yüzüne baktığı tepki bekleme, tekrarlama ve sürpriz unsurlarını içeriyor.

Araştırmacılar, Jane Goodall ve diğer saha primatologlarının yıllar önce şempanzelerde benzer davranışları gözlemlediklerini ancak bu yeni çalışmanın şakacı sataşmayı sistematik olarak inceleyen ilk çalışma olduğunu belirttiler. Laumer, şöyle anlatıyor:

Çalışmamızın, bu çok yönlü davranışın evrimini daha iyi anlamak için diğer araştırmacılara ilham vereceğini umuyoruz. Ayrıca bu çalışmanın, en yakın akrabalarımızla paylaştığımız benzerlikler ve nesli tükenmekte olan bu hayvanları korumanın önemi konusunda farkındalık yaratmasını da ümit ediyoruz.