Maymun Liderlerinin ve Takipçilerinin "Özelleşmiş" Beyinleri Var!

Yapılan bir araştırma, sosyal hiyerarşinin üst ve alt katmanlarında bulunan maymunların beyinlerinin birbirinden farklı olduğunu gösterdi. Baskın olan maymunların beyninde belli bir sinir ağı daha büyükken, daha alt konumda olanların beynindeki başka bölgeler daha büyük! Araştırma, bizler de dahil olmak üzere tüm primatların beyinlerinin, yaşam içerisinde hiyerarşinin hangi ucunda olurlarsa olsunlar özelleşebileceğini gösteriyor.

Bu farklılıklar liderliğe veya takipçiliğe olan eğilimleri veya bir hayvanın yaşamı içerisindeki role beyninin adapte olmasını veya ikisinden de birazcık yansıtıyor olabilir. PLOS Biology dergisinde yayımlanan araştırmayı yürüten sinirbilimciler, halihazırda Oxford Üniversitesi'nde bir başka araştırma için çekilen 25 makak maymunun beyin taramalarını analiz ettiler. Araştırmanın baş yazarı Dr. MaryAnn Noonan şöyle söylüyor:

"Aynı zamanda öğrenme, hafıza, karar alma ve bunları yaparken beyninizde olan diğer değişimlerle ilgili bir çalışma yürütüyorduk. Hayvanların sosyal statüsüne de bakma fikri, umulmadık bir şekilde net bir sonuç verdi. Oldukça şaşırtıcıydı. Tüm maymunlar farklı yaşlardaydı ve farklı cinsiyetlere sahipti. Ancak fMRI (fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme) ile tüm bu faktörleri kontrol edebiliyorsunuz. Sürekli olarak belirli ağların belirli statülerde belirgin olarak karşımıza çıktığını gördük."

Maymunlar 5 kişiye varan gruplar halinde yaşıyorlar. Bu sebeple uzmanlar bu maymunların sosyal statülerini, onların davranışlarını inceleyerek belirlediler. Sonrasında ise beyinlerine ait verilerin farklı açılarıyla kıyasladılar. Kendi sosyal gruplarının en tepesinde olan maymunlarda beynin 3 bölgesi daha büyük olmaya meyilliydi: amigdala, hipotalamus ve raphe çekirdeği. Alt sınıflarda olan maymunlardaysa, hepsi beynin striatum isimli bir bölgesi içerisinde bulunan kısımlar daha büyüktü.

Çevre mi, Genler mi?

Sosyal merdivenin iki ucunda da, daha ortalarda olan maymunlara nazaran, bu farklı beyin bölgelerinin aktivitesi daha senkronizedir. Araştırmacılar beyindeki bu bölgelerin, sosyal durumlar konusuyla ilişkili durumları kontrol eden beyin devrelerini barındırdığını düşünüyorlar. Örneğin sosyal ve duygusal işaretleri takip etmek, belli hareketlerin değerini anlamak, ve benzerleri gibi...

Dr. Noonan bu farklı beyin bölgelerinin, sosyal merdivenin üstlerine ve altlarına gittikçe daha da irileştiğini görmenin özellikle ilgi çekici olduğunu söylüyor. Çünkü bu, baskınlığını sadece fiziksel olarak güçlü ya da sadece büyük bir beyne sahip olmakla alakalı olmadığını gösteriyor. BBC'ye şöyle anlatıyor:

Bu araştırma, hiyerarşinin iki ucunda da başarılı olmak için belli yeteneklere sahip olmanız gerektiğini gösteriyor. Bu yetenekler, beynin söz konusu bölgelerinde, daha yüksek sinirsel taleplerde bulunuyor. Bu sebeple bu bölgelerde daha fazla irileşme görüyoruz. Hayvanlar Alemi söz konusu olduğunda dominant olmanın sırf öfkeli olmayla ilgili olduğunu düşünür insanlar. Ben daha büyük maymunum, dolayısıyla hepinizi döverim... Ancak tüm bu verileri bir araya getirdiğinizde, dominantlığın sadece fiziksel güç ya da öfkeyle ilgili olmadığını, ama aynı zamanda bağ kurmak ve koalisyonlar inşa etmekle ilgili olduğunu görüyoruz. Kime sadık olduğunuzu zeki bir şekilde seçebilmeyle de alakalı olduğunu anlıyoruz.

Bu sonuçlar ne yazık ki maymunların beyinlerindeki bu farklılıkların doğuştan gelip gelmediğini anlamak için yeterli değil. Yani beyinleri böyle olduğu için mi sosyal merdivenin belli bir kısmında yer alıyorlar; yoksa belli bir sosyal statünün beyin üzerinde yarattığı etkilerden ötürü mü beyinleri değişiyor, bunu henüz bilemiyoruz. Dr. Noonan bu ikisinin bir aradaki bir etkisiyle beynin ve sosyal statünün değiştiğini düşünüyor. Şöyle izah ediyor:

Muhtemelen ikisi de geçerli. Çünkü iki olasılık da bildiğimiz, çok önemli mekanizmalardır. Maymun dünyasının 'kaliteli mallarından' biri olduğunuzu düşünebilirsiniz, babanız çok güçlü ve kaslı olabilir, bu genleri alırsınız ve bu da beyninizin belli bir şekilde olmasına neden olabilir. Ancak tabii ki hayatta kalmak ve başarılı olmak için biraz esnek olmanız gerekmektedir. Davranışlarınızı adapte edebilmeniz gerekir; dolayısıyla beyninizin de adapte olabilmesi şarttır.

Bu araştırmadan çıkarılan sonuçların diğer primatlara, örneğin diğer kuyruksuz maymunlara veya insanlara uygulanmaması için herhangi bir sebep yok. Dr. Noonan şöyle söylüyor:

Bulduğumuz bu bölgeler insanlarda da var ve insanlar da tamamen benzer şeyler yapıyorlar. Ancak bizim toplumumuzda sosyal pozisyonlar durumdan duruma çok değişiklik gösterebiliyor. Dolayısıyla insan çalışmalarında 'baskınlık' belirlemesi yapmak daha zor. Kendi arkadaş çevremizde 'maço kişi' biz olabiliriz, ancak işyerinde henüz sosyal statü basamaklarını tırmanan biriyizdir. Sosyal pozisyonlarımızda gördüğümüz bu akışkanlık ve başarılı olabilmek için beyinlerimizin davranışlarımızı nasıl adapte ettiği gibi konular bu araştırma sahasının bir sonraki konularıdır.