Mars'taki Volkanik Kayalar Antik Yaşam İzleri İçin Umut Vadediyor!

Texas A&M University'de jeobiyoloji ve sedimanter jeoloji alanında çalışan araştırma bilim insanı Dr. Michael Tice öncülüğünde Science Advances dergisinde yayınlanan bir çalışmada araştırmacılar, NASA'nın Perseverance aracının iniş yeri olan Mars'taki Jezero Krateri'nin jeolojik tarihi hakkında yeni bilgiler ortaya koydular.^[1] Elde edilen bulgular, kraterin tabanının çeşitli demir açısından zengin volkanik kayalardan oluştuğunu gösteriyor. Bu kayalar, gezegenin uzak geçmişine bir pencere açıyor ve eski yaşam belirtilerini bulmak için şimdiye kadarki en iyi fırsatı sunuyor. Mars'ın yüzeyini inceleyen uluslararası bir ekibin parçası Dr. Tice şunları söylüyor:

Çeşitli volkanik kayaları analiz ederek Mars'ın bu bölgesini şekillendiren süreçler hakkında değerli bilgiler edindik. Edindiğimiz bu bilgiler gezegenin jeolojik tarihini ve yaşamı desteklemiş olabileceğini gösteriyor.

NASA'nın en gelişmiş rover'ı olan Perseverance, 18 Şubat 2021'de Kızıl Gezegen'de antik mikrobiyal yaşam belirtilerini arayan Mars 2020 görevinin bir parçası olarak Jezero Krateri'ne inmişti. Rover'ın temel hedeflerinden biri, Kızıl Gezegen’de antik mikrobiyal yaşam izleri aramak ve gelecekte Dünya’ya getirilmek üzere Mars kayası ve regolitinden (kırık kaya ve toprak) çekirdek örnekleri toplamak. Dr. Tice gibi bilim insanları ise aracın üstün teknolojili ekipmanlarını kullanarak kayaların kimyasal bileşimini ve geçmiş yaşam ipuçları olabilecek bileşikleri inceliyor. Ayrıca Tice rover'ın kaya dokusu ve yapılarının ayrıntılı görüntülerini sağlayan yüksek çözünürlüklü bir kamera sistemine sahip olduğunu, bu sayede daha önce görülmemiş düzeyde yeni bilgiler topladıklarını belirtiyor. Tice şunları söylüyor:

Sadece fotoğraflara bakmıyoruz; kimyasal veriler, mineral bileşimleri ve mikroskobik dokular elde ediyoruz. Bu, başka bir gezegende mobil laboratuvar kurmak gibi!

Tice ve diğer yazarlar, Mars'ın volkanik ve hidrolojik tarihini daha iyi anlamak için krater içindeki kaya oluşumlarını analiz etti. Ekip, Jezero Krateri içindeki Máaz oluşumundaki kayaların kimyasal bileşimini ve dokularını incelemek için gelişmiş bir spektrometre olan X-ışını Litokimyası için Gezegen Enstrümanı (PIXL) kullandı. PIXL'in yüksek çözünürlüklü X-ışını yetenekleri, kayalardaki elementleri olağanüstü bir ayrıntıyla incelemeyi mümkün kılıyor. Tice, bu teknolojinin Mars keşfinde devrim yarattığını belirterek şu cümleleri kuruyor:

Şimdiye kadar Mars'a giden her bir rover teknolojik bir mucize oldu. Şimdi ise X-ışını floresanını kullanarak ilk kez kayaları bu kadar yüksek çözünürlükte analiz etmeyi başardık. Bu, Mars'taki kayaların tarihi hakkındaki düşünme şeklimizi tamamen değiştirdi.

Ekip, yaptıkları analizlerde iki farklı volkanik kaya türü ortaya çıkardı. İlk kaya tipi, demir ve magnezyum açısından zengin, koyu tonlu, piroksen ve plajiyoklaz feldspat gibi iç içe geçmiş mineraller içeriyor ve altere olmuş olivin izleri taşıyor. Traki-andezit olarak sınıflandırılan daha açık tonlu bir kaya olan ikinci tip, potasyum açısından zengin bir zemin kütlesi içinde plajiyoklaz kristalleri içeriyor. Bu bulgular, farklı bileşimlere sahip birden fazla lav akıntısını içeren karmaşık bir volkanik geçmişe işaret ediyor.

Araştırmacılar, bu kayaların nasıl oluştuğunu anlamak için "termodinamik modelleme" adı verilen bir yöntem kullandılar. Bu yöntem, minerallerin hangi koşullar altında katılaştığını bilgisayar ortamında canlandırmaya simüle etmeye dayanıyor. Sonuçlar, kayaların özel yapısının, eriyik haldeki kaya soğurken içindeki farklı minerallerin aşama aşama ayrışmasıyla ortaya çıktığını gösteriyor. Ekip, ayrıca lavların Mars'ın kabuğundan gelen demir açısından zengin malzemeyle karışarak kayaların bileşimini daha da değiştirmiş olabileceğine dair izler bulduklarını da belirtiyor. Tice şöyle diyor:

Burada gördüğümüz süreçler, yani minerallerin ayrışması ve lavın kabukla karışması, aslında Dünya'daki aktif yanardağlarda da olan şeyler. Bu durum, Mars'ın bu bölgesinde çok uzun süren bir volkanik hareketlilik yaşanmış olabileceğini düşündürüyor. Eğer öyleyse, bu volkanik aktivite, yaşam için gerekli olabilecek farklı bileşiklerin sürekli olarak ortaya çıkmasını sağlamış olabilir.

Araştırmancılar bu keşfin Mars'ın bir zamanlar yaşama uygun olup olmadığını anlamak açısından çok önemli olduğunu vurguluyor. Eğer Mars'ın uzun bir süre boyunca aktif bir volkanik sistemi olduysa bu durum gezegenin ilk zamanlarında yaşam için elverişli koşulların uzun süre devam etmesini sağlamış olabilir. Tice, şöyle anlatıyor:

Bu kayaları dikkatle seçtik çünkü Mars'ın geçmişte nasıl bir yer olduğuna dair bilgiler veriyorlar. Kayaları Dünya'ya getirdiğimizde ve laboratuvar araçlarıyla analiz edebildiğimizde hem Mars'ın geçmişi hem de Mars'taki potansiyel biyolojik imzalar hakkında çok daha ayrıntılı sorular sorabileceğiz.

NASA ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ortak projesi olan "Mars'tan Örnek Getirme" görevi, toplanan bu örnekleri önümüzdeki on yıl içinde Dünya'ya getirmeyi hedefliyor. Örnekler Dünya'ya ulaştığında bilim insanları daha gelişmiş laboratuvar teknikleriyle onları çok daha ayrıntılı bir şekilde inceleme fırsatı bulacaklar. Dr. Tice, Perseverance aracındaki inanılmaz teknoloji sayesinde daha pek çok keşfin bizi beklediğini söylüyor:

En heyecan verici çalışmalar daha yeni başlıyor. Bu çalışma sadece başlangıç. Hiç beklemediğimiz şeylerle karşılaşıyoruz ve önümüzdeki birkaç yıl içinde Mars’ın jeolojik tarihini hayal bile edemeyeceğimiz şekillerde derinleştireceğimize inanıyorum.