Kuşlar, Çernobil'deki Radyasyona Ayak Uyduruyor!

Felaketin üzerinden yaklaşık 30 yıl geçti ve Çernobil'in etrafında bulunan tehlikeli bölgenin sınırlarında yaşayan kuşlar uzun dönem radyasyona adapte olmaya başlamış gibi gözüküyor. Hatta bazıları bu radyasyonla sadece baş edebilmekle kalmıyor, aynı zamanda ondan faydalanıyor da!

İyonize radyasyon serbest radikaller adı verilen reaktif bileşiklerin oluşumunu sağlayarak hücrelere zarar verir. Vücut kendisini antioksidanlar kullanarak korur; ancak eğer ki bunun seviyesi çok düşükse, radyasyon genetik hasarlar vermeye başlar ve oksidatif stresi arttırır. Yani serbest radikaller vücudun savunma sistemini yenerek yaşlanma ve ölüme neden olurlar. Çernobil civarındaki vahşiyaşamı inceleyen önceki çalışmalar kronik (uzun dönem) olarak radyasyona maruz kalan canlıların antioksidanları tükenerek oksidatif hasarın arttığını gösteriyordu. İspanyol Ulusal Araştırma Konseyi'nden Ismael Galván, tam tersini bulduklarını söylüyor.

Galván ve ekibi ağlar kullanarak tehlike bölgesi içinde veya dışında bulunan, 30 kilometrelik yarı çaplı bir alanı kaplayan 8 farklı bölgeden, 16 farklı türden, 152 kuş yakaladılar. İnsanların bu bölgede yaşaması mümkün değil; ancak bölge, bir çeşit deney alanına dönüşmüş vaziyette. Araştırma ekibi bu bölgelerin her birindeki arka plan radyasyon miktarlarını ölçtü ve değerlerin saat başına 0.02 ile 92.90 mikroSievert arasında değiştiğini tespit etti (ortalama 10.23 mikroSievert/saat). Bu ortalama değer yılda yaklaşık 90.000 mikroSievert değerine eşit. İnsanların yıllık aldıkları normal, güvenilir radyasyon seviyesi ise yılda 2000 mikroSievert civarında. Yani kuşların yaşadığı bölge, insanların normalde yaşayabileceğinden 45 kat daha fazla radyasyona sahip! Bu sebeple bizlerin yaşaması imkansız.

Araştırmacılar kuşlardan tüy ve kan örnekleri aldılar ve ondan sonra serbest bıraktılar. Kan örneklerinden, bir tür antioksidan olan glutatiyon kimyasalı miktarını, oksidatif stres düzeyini ve DNA hasarı miktarını ölçtüler. Tüylerden ise melanin pigmenti miktarını tespit ettiler. Ömelanin (siyah ve kahverengi) ve feyomelanin (kırmızı ve pembe), melaninin farklı türleridir. Feyomelanin antioksidanlar kullanarak üretildiği için en fazla feyomelanin üreten kuşlar, radyasyonun olumsuz etkilerine daha açıktırlar; çünkü antioksidanlarını renk üretiminde kullanmışlardır ve serbest radikallerle mücadele edecek kimyasalları kalmamıştır.

Araştırmalar gösteriyor ki, artan iyonize radyasyon etkisi altında kuşların genel vücut koşulları ve antioksidan oranları artmaktadır. Buna karşılık oksidatif stres ve DNA hasarı azalmaktadır!

Ancak, yüksek oranlarda feyomelanin, az oranda ömelanin üreten kuşlar bir bedel ödemek zorundadırlar: daha zayıf vücut yapısı, glutatiyon oranlarında azalma, artan oksidatif stres ve yüksek DNA hasarı. Bu durumdan olumsuz olarak etkilenen iki kuş türü, büyük tit (Parus major) ve kır kırlangıcı (Hirundo rustica) tüylerinde yüksek oranda pembe renk bulunmaktadır.

Daha önceki laboratuvar araştırmaları uzun süreli olarak düşük düzeydeki dozlara maruz kalındığında, insanların ve diğer hayvanların radyasyona adapte olduğunu göstermektedir. Bu uyum sağlama becerisi, sonrasında daha yüksek dozlara karşı daha fazla dirençli olmayı da sağlamaktadır. Bu araştırma, vahşi yaşamda hayvanların iyonize radyasyona adapte olabildiklerinin ilk kanıtıdır.

Evrim Ağacı Uyarısı

Burada sözü edilen "adaptasyon", evrimsel bir adaptasyondan ziyade, evrimsel biyolojide "aklimasyon" adını verdiğimiz türden bir uyum sağlamadır. Yani bu araştırmada evrimsel bir değişim incelenmemiş, canlıların ömürleri içerisinde radyasyona verdikleri fizyolojik tepkiler araştırılmıştır. Çernobil etrafındaki soy hatlarının evrimsel olarak radyasyona verdiği tepkiler ve evrimsel değişimler de incelenmekte olan bir konudur; ancak henüz kayda değer sonuç alabilmek için yeterince süre geçmemiştir.