Kuru Burunlu Primatlar (Haplorhini)
Süha Derbent
-
Taksonomi
Taksonomi Nedir?
Bu içerik, Evrim Ağacı'nın Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır. Yaşam Ağacı projesinin amacı, başta Türkiye'de bulunan türleri, Türkiye'deki doğa gözlemcilerimizin özgün fotoğraf ve video içerikleri ışığında, evrimsel akrabalık ilişkilerine uygun bir şekilde filogenetik bir ağaç üzerinde kategorize etmek, nihayetinde ise Dünya'daki tüm türleri yavaş yavaş Yaşam Ağacı'na eklemektir. Bu içerik, diğer tüm içeriklerimiz gibi, İçerik Kullanım İzinleri'ne tabidir.
- Primatoloji
- Taksonomi
- Bilimsel Adı Haplorhini
- Halk Arasındaki Türkçe Adı Kuru Burunlu Primatlar
- Halk Arasındaki İngilizce Adı Dry Nosed Primates
- Klad Nephrozoa
- Üst Şube (Superphylum) İkincil Ağızlılar (Deuterostomia)
- Şube (Phylum) Kordalılar (Chordata)
- Klad Olfactores (Olfactores)
- Alt Şube (Subphylum) Omurgalılar (Vertebrata)
- Aşağı Şube (Infraphylum) Gerçekçeneliler (Gnathostomata)
- Klad Teleostomi
- Klad Euteleostomi
- Klad Sarcopterygii
- Klad Dipnotetrapodomorpha
- Klad Tetrapodomorpha
- Klad Eotetrapodiformes
- Klad Elpistostegalia
- Klad Stegocephali
- Üst Sınıf (Superclass) Dört Bacaklılar (Tetrapoda)
- Klad Reptiliomorpha
- Klad Amniyot (Amniota)
- Klad Sinapsitler (Synapsida)
- Klad Eupelycosauria (Eupelycosauria)
- Klad Sphenacodontia (Sphenacodontia)
- Klad Sphenacodontoidea (Sphenacodontoidea)
- Klad Terapsitler (Therapsida)
- Klad Teriyodontlar (Theriodontia)
- Klad Eutheriodontia (Eutheriodontia)
- Klad Sinodontlar (Cynodontia)
- Klad Epicynodontia (Epicynodontia)
- Klad Eucynodontia (Eucynodontia)
- Klad Probainognatiyenler (Probainognathia)
- Klad Prozostrodontia (Prozostrodontia)
- Klad Mammaliamorpha (Mammaliamorpha)
- Klad Mammaliaformes (Mammaliaformes)
- Sınıf (Class) Memeliler (Mammalia)
- Üst Bölük (Superdivision) Theriimorpha (Theriimorpha)
- Alt Sınıf (Subclass) Theriiformes (Theriiformes)
- Üst Birlik (Superlegion) Trechnotheria (Trechnotheria)
- Birlik (Legion) Cladotheria (Cladotheria)
- Klad Tribosphenida (Tribosphenida)
- Alt Sınıf (Subclass) Doğuran Memeliler (Theria)
- Aşağı Sınıf (Infraclass) Eteneliler (Eutheria)
- Takım (Order) Primatlar (Primates)
- Alt Takım (Suborder) Kuru Burunlu Primatlar (Haplorhini)
- Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
- Gözlem Ekle
Tanım ve Genel Bilgiler
Islak veya içedönük burunlu primatlar olarak bilinen Strepsirrhini alttakımının kardeş grubu olan kuru burunlu primatlar (ya da "basit burunlu primatlar"), tarsiyerleri ve maymunları (simiyenleri) bünyesinde barındırır. Maymunların altında ise, aşağı burunlu maymunlar (Catarrhini) ile Yeni Dünya Maymunları (Platyrrhini) vardır. Aşağı burunlu maymunlar altında ise insanları da içinde barındıran kuyruksuz maymunlar ile Eski Dünya Maymunları bulunur. Dolayısıyla insanlar, kuru burunlu primatlar altında bulunan türlerdir.
Kuru burunlu primatların en temel ayırt edici özelliği, isimlerinden de anlaşılabileceği gibi burunlarının kuru yapıda olmasıdır. Ayrıca bu primatlar C vitaminini üretebilecek enzimleri yitirmişlerdir; dolayısıyla bu vitamini diyetleri yoluyla almak zorundadırlar. Islak (kıvrık) burunlu primat kardeşlerine kıyasla rinaryum adı verilen burun dokusunu yitirmişlerdir; bunun yerine üst dudak evrimleşmiştir - ve üst dudakları doğrudan burna veya damağa bağlı değildir. Bu sayede kuzenlerine göre çok daha fazla sayıda yüz ifadesi üretebilmeye başlamışlardır. Ayrıca kuru burunlu primatların beyin-vücut oranı da kuzenlerine göre daha büyüktür.
Evrimsel Tarih ve Taksonomi
Kuru burunlu primatlar ile ıslak burunlu primatlar birbirlerinden 65 milyon yıl kadar önce ayrılmışlardır. Bundan sadece 5 milyon yıl kadar sonra, günümüzde tek bir aile olan Tarsiidae ile temsil edilen tarsiyerler ayrılmıştır. Bu canlıların en son yaşamış ortak atasının Archiebus cinsi olduğu düşünülmektedir.
Etimoloji
Taksonun adı Yunancada "tek katlı, basit, tek" anlamına gelen haploûs (ἁπλούς) sözcüğü ile, "burun" anlamına gelen rhinos (ῥις) sözcüğünün bileşiminden türetilmiştir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
![Merak Uyandırıcı!]()
2
-
![Mmm... Çok sapyoseksüel!]()
1
-
![Muhteşem!]()
0
-
![Tebrikler!]()
0
-
![Bilim Budur!]()
0
-
![Güldürdü]()
0
-
![İnanılmaz]()
0
-
![Umut Verici!]()
0
-
![Üzücü!]()
0
-
![Grrr... *@$#]()
0
-
![İğrenç!]()
0
-
![Korkutucu!]()
0
- Wikipedia. Haplorhini. (24 Temmuz 2018). Alındığı Tarih: 24 Temmuz 2018. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/03/2023 14:41:42 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7314
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
