Kugelblitz Karadelikleri
- Özgün
Karadelikler çok fazla maddenin, çok çok küçük bir hacme sıkışması ile meydana gelir. Tabii burada muazzam bir yoğunluktan söz ediyoruz. Kaldı ki bu yoğunluk sayesinde, evrensel hız limitindeki ışık bile yüzeyinden kaçamaz. Şu klasik örnekle çoğumuz karşılaşmıştır: 5.97 x 1024 kg’lık Dünya’yı yaklaşık 8.87 mm yarıçapında (Schwarzchild yarıçapı) bir bilye olacak şekilde sıkıştırırsak, karadelik elde ederiz. Miktarına göre kritik bir hacme kadar sıkışan kütle, artan yoğunluk ve sonuç: Karadelik. Yani çoğumuzun da bildiği gibi, özkütlenin artması ile oluşan bir karadelik…
Einstein sayesinde öğrendiğimiz E=mc2, bize durgun bir maddenin, kütlesi ile ışık hızının karesinin çarpımı kadar enerji barındırdığını söyler. Maddenin atom gibi yapı taşlarında bile yüksek miktarda enerji vardır. Nükleer enerjinin ve nükleer silahların temelini de bu kütle enerji ilişkisi oluşturur. Yani kütle, enerjinin bir formudur. Bu durumda tersten düşünürsek enerji de kütle gibi, bir diğer deyişle madde gibi davranabilmelidir. Kaldı ki kütle çekimi bize enerji ve madde arasındaki farkı söyleyemez; ikisini de çeker, çünkü kütlenin uzay-zaman dokusunu bükmesi ile bizim kütle çekimi dediğimiz kavram oluşur. Işığın karadelik gibi yüksek kütleler tarafından çekilerek yutulması veya doğrultu değiştirmesi bu yüzdendir.
Kütle-enerji eşdeğerine göre enerji de kütle gibi uzay-zaman dokusunu bükebilmektedir. O halde çok yüksek miktarda ışıkla da bu dokuyu bükebilmek teorik olarak mümkündür. Ancak bir kugelblitz karadeliği oluşturmak için gereken ışık hayal gücümüzü zorlayacak miktarlarda olacaktır. Şimdi meşhur denklem üzerinden hareket edelim.
17.74 mm çapında (Dünya’nın Schwarzchild yarıçapının iki katı) bir olay ufkuna sahip, Dünya'nın kütlesinde bir karadelik oluşturmak için gereken enerji:
Yıldız kütleli karadelikler sınıfında ve Güneş'in 14.8 katı kütleye sahip olan Cygnus X-1 için hesaplarsak:
Denkleme kendi kütlenizi koyarak, ne kadar enerjinin kütlenizde bir karadelik oluşturacağını bulabilirsiniz. Tabii yok denebilecek kadar küçücük olan olay ufkunuz ile… 80 kg’lık bir insan için olay ufkunun çapı 2.38 x 10-25 m’dir. Bir tek protonun çapından, hatta elektronun öngörülen çapından çok çok daha küçük.Kugelblitz karadeliği oluşabilmesi için bu devasa enerjilere karşılık gelen miktardaki ışığı bir yerde toplayınca karşımıza başka bir nicelik daha çıkar. Çünkü ısı da enerjinin bir formudur ve o bölgede sıcaklık da ekstrem düzeyde olacaktır. İlgili kütleye göre verilen enerji büyüdükçe sıcaklıkta üst limit olarak kabul edilen Planck sıcaklığını bile (
Büyük patlama sonucu oluşan bebek evrenin ilk zamanlarında Planck sıcaklığı mertebesindeki sıcaklıklardan bahsediliyor. Gökada merkezlerindeki süper dev karadeliklerin Kugelblitz formunda oluşabilmesi için gereken sıcaklığı (ve tabii ışığı) siz tahmin edin. Büyük patlama harici evrenin hiçbir anında ve yerinde görülemeyecek bir sıcaklık olacaktır.
Kugelblitz karadelikleri teorik olarak mümkün olabilir. Ancak evrende onları oluşturabilecek bir mekanizma bilinmemektedir. Bununla birlikte normal karadeliklerdeki gibi fizik yasaları çöktüğü için, içlerinde ne olabileceği de bilinmemektedir.
Emir Haliki
Referanslar
1. <https://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/multimedia/cygnusx1.html>
2. <http://www.astronomycafe.net>
3. SciShow Space
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/05/2025 22:55:15 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12720
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
