Koku Duyumuz, Renkleri Farklı Algılamamıza Neden Oluyor!

Duyularımız bizi 7/24 çevresel uyaran bombardımanına tutar. Beynimiz, kendisine iletilen bu bilgi yığını ile baş edebilmek için iki ve daha fazla duyudan gelen bilgileri birleştirmektedir. Örneğin yüksek sıcaklıkları sıcak renklerle, düşük ses perdelerini yüksekliği az olan konumlarla, renkleri belirli yiyeceklerin tadıyla ilişkilendirmemiz bundan dolayıdır.

Frontiers in Psychology'de yayınlanan bir çalışma, koku duyumuzla olan bu tür bilinçsiz "çapraz model" ilişkilendirmelerin renk algımızı etkileyebileceğini deneysel olarak gösterdi. İngiltere'de bulunan Liverpool John Moores Üniversitesi'nde kıdemli öğretim görevlisi olan başyazar Dr. Ryan Ward şöyle diyor:

Burada farklı kokuların varlığının, insanların renkleri algılamasını nasıl etkilediğini gösteriyoruz.

Duyusal Yoksunluk Odası ve Algılarımızı Değiştiren Kokular

Ward ve meslektaşları, yaşları 20 ile 57 arasında değişen 24 yetişkin kadın ve erkekte koku-renk ilişkisinin varlığını ve ne kadar güçlü olduğunu test etti. Deneye katılanlar, deney süresince istenmeyen duyusal uyaranların bulunmadığı bir odada bir ekran önünde oturuyorlardı. Kimse deodorant ya da parfüm kullanmamıştı ve hiçbiri renk körü olduğunu ya da koku alma duyusunda sorun olduğunu bildirmedi.

Phys.org

İzole odadaki tüm ortam kokuları hava temizleme cihazı ile dört dakika boyunca temizlendi. Ardından altı kokudan biri (karamel, nane, kiraz, kahve, limon arasından rastgele seçilen biri ve kontrol grubu için de kokusuz su) ultrasonik difüzör kullanılarak 5 dakika boyunca odaya yayıldı. Ward yaptıkları deney ile ilgili şunları söylüyor:

Daha önce yapılan bir çalışmada; karamel kokusunun kahverengi ve sarı ile, kahve kokusunun tıpkı kahve gibi koyu kahverengi ve kırmızı ile, kiraz kokusunun pembe, kırmızı ve mor ile, nane kokusunun yeşil ve mavi ile, limon kokusunun ise sarı, yeşil ve pembe ile çapraz model bir ilişki oluşturduğu gözlemlendi.

Katılımcılara sonsuz bir renk skalasından rastgele seçilmiş bir renkle doldurulmuş bir kare içeren bir ekran sunuldu ve gördükleri karenin rengini nötr griye çevirmek için iki renk ayarını (biri sarıdan maviye, diğeri yeşilden kırmızıya) manuel olarak düzenlemeleri istendi. Katılımcıların son seçimleri kaydedildikten sonra tüm kokular 5 kez izole odaya yayılana kadar aynı prosedür sürdürüldü.

Sonuçlar, katılımcıların renk ayarlarından birini ya da ikisini nötr griden uzaklaşacak şekilde düzenleme yönünde zayıf ama önemli bir eğilime sahip olduğunu göstermiştir. Örneğin; izole odaya kahve kokusu verildiğinde gri rengi, elde etmeleri istenen nötr griden ziyade kırmızı-kahverengi arası bir renk olarak algıladılar. Aynı şekilde karamel kokusu ortama yayıldığında sarı bakımından zengin bir renk tonunu gri olarak algıladılar. Kokunun varlığı, katılımcıların renk algısını öngörülebilir bir şekilde etkilemişti.

Nane kokusu ise istisnai bir özellik sergiledi. Bu koku odaya verildiğinde katılımcılardan beklenen renk tonu seçimi diğer kokularda olduğu gibi tipik çapraz model ilişkisine dayalı değildi. Ayrıca beklendiği üzere nötr su kokusu katılımcıların renk algısında herhangi bir etkiye neden olmadı. Ward deney sonuçları hakkında şunları söyledi:

Elde ettiğimiz sonuçlar, gri renk algısının beş kokudan dördü (yani limon, kiraz, kahve ve karamel) için beklendiği üzere çapraz model ilişkilendirmelerine doğru değiştiğini gösterdi. Bu durum; duyular aracılığıyla iletilen bilginin işlenmesinde çapraz model ilişkilerinin rolünün bu deneyde kokular ve renkler ile gözlemlendiği gibi, farklı duyulardan gelen bilgileri nasıl algıladığımızı etkileyecek kadar güçlü olduğunu gösteriyor.