Kızılgerdan (Erithacus rubecula)

Özgür Kocaman

Gözlem Bilgileri

Gözlemlediğimiz kızılgerdan (Erithacus rubecula) veya diğer bir adı ile nar bülbülü. Yetişkinlerde boyun bölgesi kızıl renkli olduğundan dolayı bu isim verilmiştir.

Tanım ve Genel Bilgiler

Kendilerine "kızılgerdan" denmesinin sebebini anlamışsınızdır. Aynı şekilde bu türlere nar bülbülü de denir. Genelde boyutları 14 cm'ye ulaşan, sırtı açık (sütlü) kahverengi, yüzünün alt bölümü ve göğsü turuncuya çalan kızıl, karnı beyaz olan ufak ötücü kuşlardır. Kanat açıklıkları ise 22 ile 24 cm civarındadır. Gençlerde kızıl boyun henüz oluşmamıştır. Bir nevi kahverengimsi noktalar ile kaplıdırlar.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Bu kuşlar, Carl Linnaeus'un taksonomiye kazandırdığı yüzlerce türden birisidir. Kendisi, 18. yy'da yayımladığı Systema Naturae isimli meşhur eserinde anlatıyor. Eskiden karatavukgiller (Turdidae) ailesinde sınıflandırılırken; şimdi ise sinekkapangiller (Muscicapidae) ailesinde sınıflandırlar. Muscicapidae ailesi içerisinde Eski Dünya'da yayılım gösteren böcekçil kuşlar olan Saxicolinae alt familyasına İngilizce "chat" denir. Çok geniş bir alana yayılmalarına rağmen izole olan popülasyonlarda alt tür nadir görülür. Örneğin adalar veya yüksek dağlar gibi radikal coğrafyalarda izole olan popülasyonlarda alt türlerden bahsedebiliyoruz. Sitokrom b sekansında yapılan analizlerde Kanarya Adalar'ına ulaşan türlerin yaklaşık 2 milyon yıl önce filogenetik olarak ayrıldığı anlaşılmış.

Pedram Türkoğlu

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Kuzey Avrupa'da ve Orta Doğu'nun bazı kesimlerinde gözlemlenir. Genelde göç mevsimi Kuzey Avrupa'dan Afrika ve Ortadoğu'ya göç ederler. Sık ormanlık alanları ve ağaçlık bahçeleri tercih ederler.

Davranış ve Etoloji

Boyunlarının kızıl olmasının sebebi ağırlıklı olarak cinsel seçilim değil; bölgelerini savunurken göz dağı vermektir. Erkek kızılgerdanlar oldukça agresif ve savunmacıdır. Zira bir kızılgerdan için hayatta kalmanın en büyük avantajı bölgesini korumaktır. Fakat bazen bölge savaşları hırslı bir kavgaya dönüşüp, ölümle sonuçlanabilir. Ölümlerin yaklaşık %10'u bu sebepten ötürüdür. Rakiplerine karşı agresifliklerini ötüşleri ile belli ederler. Rakip buna karşılık vermez ve bölgeyi terketmezse, kendilerini kabartıp, kızıl tüylerini belli ederek rakibi tahrik ederler. Eğer halen rakip aldırış etmezse, gözlerine ve kafasına hedef alarak saldırırlar. Öte yandan ilginçtir ki ebeveyinlik duyguları da kuvvetlidir. Hatta başka kuş türlerini besledikleri dahi görülmüştür.

Meltem Çetin Sever

Diyet ve Metabolizma

Çeşitli omurgasızlar, böcekler ve larvaları ile beslenirler. Ayrıca birçok gündüz uçan yırtıcı kuşun (raptor) avı olurlar.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

İskandinav mitolojisinde şimşek tanrısı Thor'un kutsal kuşudur. Hristiyanlık'ta ise İsa'ya destek olan kuş olduğuna inanılır. İsa, ölüm döşeğinde iken kafasını kuşun göğsüne koyar ve kuş da İsa'nın kulağına umut dolu güzel sözler söyler. İsa'nın ölümü ardından kanlar kuşun göğsünde kaldığı için kırmızı renk bıraktığına inanılır.

Etimoloji

Kızıl rengini barındıran kuş türlerine İngilizce "robin" deniyor. Örneğin aslında aynı cinste olmamaların rağmen Amerika nar bülbülü (Turdus migratorius) diye bilinen kuş da robin diye anılır. Ayrıca bulunduğu alt familyadaki kuşlar, "chat" diye isimlendirilir. Türkçe nar bülbülü olarak da bilinirler.