Kayalardaki Gökkuşağı: Opal Nedir?
- Özgün
- Mineraloji
Ne tam olarak mineral, ne de tam olarak kaya... Opal, mineralimsiler (mineraloidler) arasında bulunan, eşsiz yapıdaki bir jeolojik yapıdır. SiO2 x n (H2O) kimyasal formülüyle bilinen opalin kütlece %21 civarı sudur. Bu açıdan bakıldığında opali donmuş bir jel olarak düşünmek akla yatkın gelse de, bu tanım bile kafa karıştırıcı ve hatalı olacaktır.
Bir mineralin belirleyici özelliklerinden olan kristal yapısından yoksun olan opalin içeriğinde, bunun yerine silika kürecikleri bulunur. Her bir kürecik 150 ila 300 nanometre (metrenin milyarda biri) çaptadır. Bu açıdan bakıldığında, ele gelir miktarda opal elde etmek için milyarlarca ve milyarlarca silika küreciğü gerekmektedir. Bu kürecikler, tıpkı bir kutu içerisine rastgele doldurulmuş bilyeler gibi ortama yığılarak opali oluştururlar. Bu küreciklerin arasındaki boşlukları ise su molekülleri doldurur. Bu küreciklerden yansıyan ışık ışınları, görülebilir uzunlukta dalgaboyuna sahip olduğundan, opalin bulunduğu yerlerde minik gökkuşakları oluşabilir. Çapların farklılaşmasından ötürü yansıyan ışığın rengi de kolayca değişebildiğinden opal insanlar arasında çok değerli bir taş olarak bilinmektedir.
Normalde, saf opal renksizdir. Opalin yapısındaki düzensizlikler ona arkaplan rengini kazandırır. Yapıya katılan demir, manganez oksit ve organik karbon opale kremsi, turuncumsu ve siyah renk katabilir. Sütlü opal olarak bilinen taşın içeriğinde ise hava baloncukları bulunur.
Opal, birçok jeolojik çevrede oluşabilir:
- Genellikle magmatik ya da volkanik kayaçlara ihtiyaç duyar ancak herhangi bir silikat kaya da oluşumuna neden olabilir.
- Silika kürecikleri kaya-su etkileşim süreçleri sonucu oluşur. Ilık bir su kaynağının bulunması bu süreçleri hızlandırır. Ancak çok yüksek bir sıcaklık da gerekmez. Silika küreciklerinin oluşması için ılık suyun haricinde asidik bir ortam, killerin ortamda bulunması ve hatta bakteriyel yaşam bile yeterli olabilir.
- Silika küreciklerini taşıyan bu su kaynakları, kayalardaki yarıklardan, lav içerisindeki kanallardan veya fosilleşen bir ağacın içerisindeki çatlaklardan sızarak buralara birikebilir.
- Bu oyuk ve yarıklar içerisinde dinginleşen su içerisindeki kürecikler çökerek katı, jelsi katmanlar oluştururlar.
- Bu çökelme sırasında küreciklerin çapları değişebilir; bu da yansıtılan ışığın renginin değişmesine neden olur. Bu sürecin sonucunda oluşan rengarenk opal taşı, oldukça değerli bir hal alır.
Yapılan hesaplamalara göre Dünya'nın yeryüzünden 40 metre derinliğindeki bölgelerinde, 1 santimetre opal birikimi için tam 5 milyon yıl zaman gerekmektedir.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
6
-
4
-
2
-
2
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 22/02/2025 13:46:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1010
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
