Karıncalar ve Ağırlık Kaldırma Becerileri: İnsan Boyunda Karınca!

Bir karınca kendi ağırlığının 50 katını kolaylıkla kaldırabilir. Yani bir insan boyutlarında olsaydı, 4 tonu rahatlıkla kaldırabilirdi!

Bu tür kıyaslamaları sıklıkla duyarsınız. Bir diğer popüler versiyonu, pirelerin kendi boylarının 100 katını sıçrayabilmeleriyle ilgilidir mesela... 1.80 metre bir insanın 180 metre sıçramasıyla eşdeğer görülür. Bir diğer meşhur örnek, yine pirelerin ağrılıklarının 160.000 katını çekebilmesiyle ilgilidir. Dolayısıyla 80 kilogramlık bir insanın 12.800 tonu çekebilmesine denk geldiği söylenir bunun... Teknik olarak doğrudur, basit matematik, değil mi? Lisede gördüğümüz gibi oran orantı... Ancak doğa malesef bu kadar motomot çalışmıyor. Boyutların büyütülmesi veya küçültülmesi, doğru orantıyı takip etmiyor. Birçok sistemin evrimi, canlının boyutlarına göre belirleniyor. Bu boyutlar ise, canlının bulunduğu çevreye adapte olması sırasında geçirdiği değişimlerle sınırlanıyor. Dolayısıyla bir karıncayı öyle istediğimiz gibi insan boyutlarına çıkarıp, tüm özellikleriyle birebir yaşayabileceğini varsayamıyoruz. Çünkü karıncanın kendi ağırlığının 50 katını kaldırabiliyor olması (ki bu sayı aslında 10 kat civarındadır), karıncanın o boyutlarda olmasıyla ilgili bir durumdur. Bunu bizlerin boyutlarına uyarlayarak, doğru orantı yapamazsınız.

Bu gerçeği en net şekilde ortaya koyan ilk kişi, Dünyaca ünlü evrimsel biyolog, 1926 yılında "Doğru Büyüklükte Olmak Üzerine" (On Being The Right Size) isimli makaleyi yazan, J.B.S. Haldane'dir. Haldane, bilim tarihi için müthiş öneme sahip olan, çok parlak bir dehadır. Söz konusu makalesi de, adeta 21. yüzyıla ışık tutar vaziyettedir; öyle ki Dünyaca ünlü fizikçi Richard Feynman, daha ortada nanoteknolojinin izleri bile yokken mikro elektro-mekanik sistemleri tanımlarken, bu büyük evrimsel biyologa bol miktarda atıfa bulunmuştur. Fırsatınız olursa, mutlaka okumanızı tavsiye ettiğimiz bir makaledir (buraya tıklayarak sitemizden Türkçe olarak okuyabilirsiniz). 

Canlıların boyutlarını en, boy, yükseklik şeklinde örneğin 3 katına çıkarırsanız, hacimleri bir anda 27 katına çıkar. Ancak yüzey alanı sadece 9 katına çıkar. Neredeyse her canlı, hacmini oluşturan organ, doku ve yapıları, yüzey alanından aldığı besin ve oksijenle besler. Boyutlar arttıkça, hacmin artışı, yüzey alanının artışından çok daha fazla olur. Çünkü bir yapının hacmi, belli bir karakteristik uzunluğunun (örneğin eninin) 3. dereceden kuvvetiyle (kübüyle) artarken, yüzey alanı sadece 2. dereceden kuvvetiyle artar (karesiyle). Bu da, cismin kısa sürede kendi hacmini besleyemeyeceği kadar irileşmesi demektir. 

Dolayısıyla bir karınca, bir insan boyutlarına çıkarılacak ve tüm özellikleri olduğu gibi tutulacak olsa, bu hacmi besleyebilmesi, dolayısıyla kaslarını aynı şekilde kullanabilmesi mümkün olmayacaktır. Bu nedenle insan boyutlarındaki bir karınca, hiçbir şeyi kaldırmaya zaman bulamadan, basitçe, ölür. O boyutlara ulaşabilecek kadar evrimleşmiş bir karıncaysa, artık "karınca" değildir. Bambaşka bir tür olacaktır.