Jaguar (Panthera onca)

Gözlem Bilgileri

Süha Derbent'in Evrim Ağacı'nda Yaşam Ağacı projesine katkı sağladığı nefes kesici jaguar (Panthera onca) gözlemlerinden birkaç tanesine tanıklık ediyorsunuz! Kendileri, Güney Amerika kıtasında fotoğraflandı.

Tanım ve Genel Bilgiler

Amerika kıtalarının en büyük dünyanın 3. en büyük kedi türüdür. Kaplan ve aslandan sonra en büyük kedigildir. Görünüşü leopara benzese de davranış ve habitat yapıları bakımından kaplanla daha çok benzerlik göstermektedir. Kaplana benzer olarak jaguarlar da yüzmeyi seven kedilerdir. Kürkü sık ormanın kesikli ışıklarına mükemmel uyum sağlayacak şekilde siyah beneklerle kaplıdır. Ormanda yaşayan jaguarlar açık alanlarda yaşayanlara göre daha küçük ve koyu renklidir. Ağırlıkları 56-96 kg arasında değişirken 158 kg'a kadar çıkmış erkek jaguarlar kayıtlara geçmiştir. Bilinen en hafif dişi ise 36 kg'dı. Dişiler genelde erkeklerden %10-%20 daha ufaktır. Kısa ve kaslı bacakları vardır. Omuz yükseklikleri 76 cm'e kadar çıkabilmektedir. Vücut yapıları yüzmeye, tırmanmaya ve avlarını yere değecek kadar yatarak takip etmelerine uyum sağlar. Güçlü kafatası yapıları sayesinde kaplan ve aslandan sonra en güçlü ısırığa sahip kediler jaguarlardır ve böylece kaplumbağa gibi zırhlı avlarının bile kolayca üstesinden gelebilirler. Melanizm ve albinizm görülür, melanistik özellik taşıyan bireyler kara panter olarak da bilinir. Yani kara panterler ayrı bir tür değillerdir.

Süha Derbent

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Diğer tüm Panherinae türleri gibi Panthera onca da uzun süre Felis cinsine aitmiş gibi sınıflandırıldı ancak sonradan Panthera olarak değiştirildi. Bu cinsin 6-10 milyon önce Asya'da evrimleştiği düşünülmektedir jaguarın ise 1.5 milyon yıl önce Bering Boğazı'nda oluşan doğal köprü üzerinden Amerika'ya giriş yapan bir türden oluştuğu tahmin edilmektedir. Mitokondriyal DNA analizlerine göre ise jaguar soy hattının oluşma zamanı yaklaşık 280.000-510.000 yıl arasına denk gelmektedir. Panthera onca, bir diğer Pantherinae üyesi olan bulutlu pars (Neofelis nebulosa) ile diğer kedilere göre daha yakın akrabadır.

Süha Derbent

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Habitatları genelde balta girmemiş ormanlardır. Doğada, doğu yarım kürede görülmezler. Çoğunlukla Güney Amerika'da yaşarlar ancak Kuzey Amerika'da da dağılış gösterirler. ABD, Arizona'da görülen ilk jaguar 2011 yılında görülmüştür ve 2016 yılına kadar o bölgede yaşadığı bilinen tek jaguar olmuştur. Habitat olarak kuzeyden güneye gidildikçe jaguar boyutlarında artış olduğu kaydedilmiştir.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

IUCN tarafından Near Threatened (NT) yani Tehdite Yakın olarak sınıflandırılan bu türün sayıları giderek azalmaktadır. Doğada yaklaşık 15.000 jaguar kaldığı tahmin edilmektedir.

Yavuz Kulu

Davranış ve Etoloji

Habitatları genelde ormanlar olduğu için avlarına sessizce yaklaşırlar. Çoğunlukla pusu kurarak avlanırlar. Aslan ve kaplan gibi diğer kedigiller avlarını yakaladıklarında soluk borularını ısırarak etkisiz hale getirirken jaguarlar kafatasını iki kulağın ortasından ısırarak etkisiz hale getirir.

Yalnız avlanır ve yalnız yaşarlar. Çiftleşme dönemleri dışında bir araya gelmezler. Dişi jaguarlar 2-3, erkek jaguarlar 3-4 yaşlarında cinsel olgunluğa ulaşır. Kesin olmamakla beraber yıl boyu çiftleşebildikleri düşünülmektedir. Yavrulara anne bakar ve diğer erkeklerden korumak için yavrusu olduğu süre boyunca etrafına hiçbir erkeği yaklaştırmaz. Yavrular 1-2 yıl anne ile yaşar sonra ayrılırlar.

Süha Derbent

Etimoloji

Jaguar kelimesinin bir Güney Amerika yerli dili olan Tupian dilindeki yaguara kelimesinden türediği düşünülmektedir. Yaguara, yırtıcı köpek, yırtıcı hayvan, yırtıcı canavar anlamına gelmektedir.