İşletmelerde Temel Rekabet Stratejileri Nelerdir?
İş Hayatında Rakiplerinizi Farklılaşma, Maliyet Liderliği veya Odaklanma Yolu ile Nasıl Alt Edersiniz?
Ticaretin doğası rekabet etmek üzerine kuruludur. Her ne kadar işletmeler zaman zaman farklı yöntemlerle (birleşme, tröstleşme vs.) işbirliğine gitse bile temelde bu faaliyetler de rakip sayısının azaltılmasını amaçlar.
Stratejik Yönetim disiplini, işletmelerin rekabet avantajını nasıl elde edeceklerine odaklanan işletmecilik dalıdır. Rekabet stratejileri de hangi stratejilerin rakiplere karşı en doğru hamle olduğunu bulmaya odaklanır. Bu makalede temel rekabet stratejilerinin ne olduğu özetlenmeye çalışılacaktır.
Strateji Seviyeleri
İşletmeler farklı seviyelerde strateji geliştirerek hedeflerine ulaşmak ister. Stratejik Yönetim jargonunda sevileri belirleyen temel iki soru "Onları kim uyguluyor?" ve "Bu stratejiler işletmeyi hangi düzeyde etkiliyor?" olmalıdır. Tepe yönetimin (patronaj, yönetim kurulu gibi) uyguladığı stratejiler daha yukarıda, departmanların uyguladıkları ise daha aşağı seviyede yer alır. Bu bağlamda rekabet stratejilerine yönelik şu tür bir liste sunmak mümkündür:
- Kurumsal Seviye Stratejiler
- Rekabet Seviyesi Stratejiler
- Fonksiyonel Stratejiler
Her bir strateji türü, farklı özelliklere sahiptir. Dolayısıyla etkileri de farklı olacaktır.
Kurumsal Stratejiler
En üst seviye stratejiler bu grupta toplanır. Bu seviyede alınan kararlar, işletmeyi doğrudan etkiler. Bu nedenle Kurumsal Stratejiler son derece önemlidir. Kurumsal Stratejilerin kapsamına giren konular şu şekilde sıralanabilir:
- Bir işkoluna/sektöre/pazara girmek veya o iş kolundan çıkmak
- İşletmeyi büyütmek veya tasfiye etmek
- İş kollarını çeşitlendirmek
- Teknolojik dönüşüm
şeklinde örneklendirilebilir.
Bir fabrika düşünün. Bu fabrika birçok plan oluşturan ve bu planları oluşturan bir yerdir. Bu fabrikayı kapattığınızda aslında alt birimlerin kararlarının, fikirlerinin, planlarının bir anlamı kalmaz. Kurumsal seviye stratejilerin neden en üst seviyede olduğu bu örnekten anlaşılabilir.
Rekabet Seviyesi Stratejileri
Makalenin ana konusu olan bu stratejiler ise işletme, kurumsal seviyede bir iş koluna girmeye karar verdiğinde ortaya çıkar. Bu iş kolunda hangi kararlar bizi rekabette öne çıkarır, sorusu burada cevaplanmaya çalışılır. Bu stratejiler temelde iki gruba ayrılır ve şu şekilde sıralanabilir:
- Rekabetten kaçma stratejileri (Mavi Okyanus)
- Rekabet stratejileri (Farklılaşma, Maliyet Liderliği ve Odaklanma)
Bu stratejilerden Mavi Okyanus, temelde rekabetten kaçınmayı merkeze alan özel bir strateji olduğundan bu yazıda ayrıntılarına değinilmeyecek, rekabeti kabul eden stratejiler üzerinde yoğunlaşılacaktır.
Fonksiyonel Stratejiler
Fonksiyonel stratejiler, strateji seviyelerinin alt basamağıdır. Kurumsal ve rekabet seviyesi stratejiler netleştikten sonra farklı departmanlar, kendi fonksiyonları için (finans, üretim, insan kaynakları gibi) üst seviye olanlara uygun stratejiler belirler ve tepe yönetimin onayına sunar.
Temel Rekabet Stratejileri
Bu strateji grubu, iş idaresi alanının en önemli isimlerinden olan Michael E. Porter tarafından kazandırılmıştır. Temelde üç tip rekabet stratejisinden söz edilir. Bunlar;
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
- Farklılaşma (İng: "Differentiation"),
- Maliyet Liderliği (İng: "Cost Leadership"),
- Odaklanma (İng: "Focusing"),
şeklinde listelenebilir. Bu stratejileri birbirlerinden ayıran temel husus öncelik verdikleri konuların farklı olmasıdır.
Farklılaşma Stratejisi
Rekabetin en yüksek katma değer getiren stratejisi farklılaşma olarak kabul edilir. En kaba haliyle "herhangi bir şeyi rakiplerinizden size avantaj sağlayacak şekilde farklı yapmak" olarak tanımlanabilir.
Farklılaşma; ürünün/hizmetin kendisi, pazarlama veya finansman modeli, lojistiği vs. her konuda olabilir. Burada önemli olan şey şudur: Farklı yaptığınız şey müşteri tarafından kabul görmeli ve "İşte ben de tam bunun için bu ürünü tercih ederim." dedirtmelidir.
Günümüzde yüksek teknoloji odaklı üretim yapan işletmeler sürekli olarak ürünlerini farklı hale getirmeye çalışırlar. Hele ki bu daha önce görülmemiş bir farklılık hali ise buna literatürde "inovasyon" adı verilmektedir. İnovasyon günümüzde rekabet avantajı yaratmanın en yüksek katma değerli yoludur. Bu konuya örnek olabilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir:
- Akıllı telefonların piyasaya sürülmesi
- E-ticaret platformlarının hayata geçirilmesi
- Sürücüsüz, otonom araçlar
Bu tür yenilikler kendi dönemleri açısından inovasyon kabul edilir.
Bunun yanında bu tür devrimsel farklılaşmalar yaratmıyor olsa bile işletme, kendi pazarında rakiplerinin yapmadığı şeyleri yaparak avantaj elde edebilir. Örneğin;
- Bulunduğu bölgede hiçbir rakip bunu yapmazken eve yemek servisi yapmak,
- Ürettiği pizzaya daha önce denenmemiş bir ürün koymak,
- Tüm rakipler sadece kredi kartı kabul ederken eski usul senetle taksit yapmak,
gibi görece daha küçük farklılaşmalar da sizi rakiplerinizden bir adım öne çıkarabilir. Yeter ki müşteri bu tercihlerinizi satın almış olsun.
Eğer farklılaşma yüksek katma değer yaratacak bir alanda ise bu tür çabalar yüksek Araştırma ve Geliştirme yatırımları ister. Örneğin Google'in ana firması Alphabet'in 2022 yılı Ar-Ge bütçesi 39,5 milyar dolar olmuştur.
Maliyet Liderliği Stratejisi
Maliyet Liderliği en basit haliyle "olabildiğince ucuza üret" olarak özetlenebilir. Bu stratejide işletme üründe yüksek bir katma değer üretmek, keskin farklılaşmalara gitmek gibi şeylere odaklanmaz. Bunu yerine olabildiğince maliyetleri minimize etmek ister.
Maliyetleri minimize etmek size ürünü rakiplerinizden daha ucuza satma imkanı sağlar. Böylece fiyattan kaynaklanan bir rekabet avantajı elde etmiş olursunuz.
Özellikle tanzim satış yapan her tür işletmede (gıda marketleri, ucuz kıyafet mağazaları gibi) bu strateji, ayakta kalmanın yegane yoludur. Müşteri üründe/hizmette çok yüksek kalite yerine uygun fiyat arar.
Maliyetleri düşürmek için iki temel yaklaşımdan bahsetmek mümkündür. Bu yaklaşımlar ise şu şekilde açıklanabilir:
Kantitatif Yaklaşım: Ürünün birim maliyetini düşürecek iktisadi çözümler bulunur. Örneğin tanzim marketler büyük satın alma anlaşmaları yaparak gıda ürünlerini normalden ucuza alırlar. Yine tanzim marketlerde raf düzeni, personel maliyetleri gibi kalemler olabildiğince düşük maliyetli olacak şekilde oluşturulur.
Kalitatif Yaklaşım: Bilimsel metotlar kullanılarak (yöneylem araştırması, maliyet muhasebesi teknikleri vb.) maliyetleri arttıran süreçler elenerek optimize edilir.
Maliyet liderliği uygularken bir noktaya son derece önem verilmesi gerekir. Her ne kadar üründe veya hizmette çok yüksek kalite aranmıyor olsa da maliyetleri düşürmek, söz konusu kalite rakiplerinizin seviyesinde kaldığı sürece anlamlıdır. Ucuza mal etmek adıyla haddinden fazla maliyet azaltmak, ürün/hizmet kalitesini geri dönüşsüz şekilde bozabilir. Bu durumda müşteri fiyatınız ucuz bile olsa sizi tercih etmeyecektir.
Odaklanma Stratejisi
Bu strateji aslında Farklılaşma ve Maliyet Liderliği stratejilerinin özel birer türevidir. İşletme bu iki stratejiden birini pazarın fazlası ile spesifik ve dar bir hedef kitlesine uygular.
Böyle bir tercih müşteri sayısında potansiyel bir düşüş sağlasa bile, eğer o hedef kitleye uygun bir çözüm yok ise ve siz o konuda uzman iseniz ciddi bir rekabet avantajı potansiyeli taşır.
Örneğin çocuk ayakkabısı üreten bir firma düşünün. Bu firma 5-10 yaş arası, ortopedik olarak sorunları olan, erkek çocuklara özel bir ayakkabı talebi olduğunu keşfetmiş olsun. Üstelik bu tür bir ayakkabıyı üretmekte rakiplerinden daha becerikli olduğunu varsayalım. Bu durumda firma, Odaklanmış Farklılaşma Stratejisi uyguluyor olacaktır.
Bir başka örnek de kamyoncu lokantası olarak bilinen işletmelerdir. Uzun yol şoförleri için bu tür bir işletmede ucuz ama kabul edilebilir derecede lezzetli yemek yemek, şoförlerin sahip oldukları az sayıda lükslerden birisidir. Haliyle Odaklanmış Maliyet Liderliği Stratejisini doğru uygulamış bir kamyoncu lokantası, güzergahı üzerindeki birçok uzun yol şoförünü kendine çeker ve rekabet avantajı kazanır.
Sonuç
Bu makalede işletmelerin rekabetçi bir pazara girmeyi kabul ettiklerinde, hangi stratejilerle başarı sağlayabileceği özetlenmiştir.
Şüphesiz olarak bir işletme bu stratejilerden sadece birini seçebileceği gibi ürün gamının durumuna bağlı olarak birden fazla stratejiyi de bir arada uygulayabilir. Örneğin bazı giyim markaları daha düşük gelir düzeyi için ucuz kıyafetler tasarlarken Maliyet Liderliği uygular, bunun yanı sıra kendi bünyelerinde ayrıca lüks segment bir marka yaratıp onun için de farklılaşma uygulayabilir.
Hangi strateji tercih edilirse edilsin tüm ürünlerin, süreçlerin ve en önemlisi insan kaynağının o stratejiye uygun olarak seçilmesi gerekmektedir. Bu sayede işletme, yönünü bilecek ve rakiplerinin önüne geçecektir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- S. Acar. Yoğun Rekabet İçi̇ndeki̇ İşletmeler İçi̇n Rekabet Strateji̇leri̇: Konumlandirma Okulunun Avantajlari Safa A. Alındığı Tarih: 5 Kasım 2023. Alındığı Yer: Dergipark | Arşiv Bağlantısı
- E. A. Tayşir. Bi̇r İşletmeni̇n Uyguladiği Farklilaştirma Strateji̇si̇ni̇n Pazarin Kurumsal Deği̇şi̇mi̇ Üzeri̇ndeki̇. Alındığı Tarih: 5 Kasım 2023. Alındığı Yer: Dergipark | Arşiv Bağlantısı
- Y. Bal. Rekabet Stra Tejilerinin İnsan Ka Ynaklari Yöneti̇mi̇ Uygulamalarina Etki̇si̇ Ve Bi̇r Araştirma Y. Alındığı Tarih: 5 Kasım 2023. Alındığı Yer: Dergipark | Arşiv Bağlantısı
- A. Ayan. Mali̇yet Li̇derli̇ği̇ Strateji̇si̇ Kapsaminda Değer Mühendi̇sli̇ği̇ Tekni̇ği̇ni̇n Uygulanmasinin Bi̇r Model Vasitasiyla Anali̇z Edi̇lmesi̇. Alındığı Tarih: 5 Kasım 2023. Alındığı Yer: Dergipark | Arşiv Bağlantısı
- Macrotrends. Alphabet Research And Development Expenses 2010-2023 | Google. Alındığı Tarih: 5 Kasım 2023. Alındığı Yer: Macrotrends | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/12/2024 01:05:16 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/16017
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.