İllüzyona Dayalı Beden Değiştirme Deneyi Tamamlandı: Bir Arkadaşımızla Bedenimizi Değiştirmek, Bilinç Algımızı Nasıl Değiştirir?

Kim olduğumuzun algısının, çocukluk tecrübelerimiz ve başkalarıyla olan etkileşimlerimiz gibi şeylerden etkilendiği düşünülüyor; fakat araştırmacılara göre vücudumuz da benlik algımızı etkiliyor.

26 Ağustos 2020'de iScience dergisinde yayımlanan bir çalışmada, bir çift arkadaşın bedenlerini algısal bir illüzyon kullanılarak değiştirildiğinde, kendi kişilikleri hakkında inandıkları şeylerin, arkadaşının kişiliği hakkında inandığı şeylere daha çok benzemeye başladığı gösterildi.^[1] Bulgular, psikolojik ve fiziksel benlik algılarımız arasındaki bu güçlü bağın hafıza gibi fonksiyonlarla ilgili olduğunu da gösteriyor: Zihinsel benlik kavramımız, fiziksel benlik algımızla eşleşmediğinde, hafızamız zedelenebilir. İsveç'teki Karolinska Enstitüsü'nde doktora sonrası araştırmacısı olan ilk yazar Pawel Tacikowski şöyle diyor:

Çocukluğumda, bir gün bir başkasını bedeninde uyanmanın nasıl bir şey olacağını düşünmeyi çok severdim. Birçok çocuk muhtemelen bunu düşünmüştür ve sanırım ben düşünmeye devam ettim ve bunu mesleğim haline getirdim.

Pawel Tacikowski

Henrik Ehrsson tarafından yönetilen Beyin, Beden ve Benlik Laboratuvarından bir takım; bir çift arkadaşa, birinci şahıs açısıyla diğer kişinin vücudunun canlı yayınlarını gösteren gözlükler taktı. İllüzyonu ilerletmek adına, gözlüklerde gördüklerini hissedebilmeleri için iki katılımcının da birbirine karşılık gelen vücut parçalarına eş zamanlı olarak dokundular. İllüzyon, birkaç saniye içinde genel olarak işe yaramaya başladı: İşe yaradığını göstermek için araştırmacılar, bir arkadaşın vücudunu sahte bıçakla tehdit ettiler ve diğer arkadaşın tehdit edilen kendisiymiş gibi ter döktüğünü fark ettiler. Tacikowski şöyle diyor:

Beden değiştirmek artık sadece bilim kurgu filmlerine özel değil.

Katılımcıların kısa bir süreliğine "bir başkasının bedeninde uyanmış gibi" hissetmeleri sağlandı ve bu süre bile onların öz algılamalarını önemli ölçüde değiştirmeye yetti. Beden değiştirmeden önce katılımcılar, arkadaşlarını konuşkanlık, neşe, bağımsızlık ve kendine güven gibi kişisel özelliklere göre değerlendirdiler. Bu temel değerlendirmeyle karşılaştırıldığında, "beden değişimi" esnasında katılımcıların, kendilerini bedeninin içinde bulundukları arkadaşlarına daha benzer bir şekilde değerlendirme eğiliminde oldukları görüldü.

Beden değiştirme illüzyonu, hafızayı da etkiledi. Tacikowski şöyle diyor:

İnsanların kendileriyle ilişkili şeyleri hatırlamakta daha iyi olduklarını gösteren, oldukça sağlam bir şekilde temellendirilmiş bulgular var. Bu yüzden, illüzyon sırasında kişinin öz algılamalarına müdahale etmek genel olarak o kişinin hafıza performansını azaltacaktır diye düşündük.

Ve öyle de oldu. İllüzyondaki katılımcılar, genel olarak hafıza testlerinde daha kötü performans gösterdi. Daha önemlisi, arkadaşlarının bedenlerini kendi bedenleri gibi daha çok kabul eden ve kişilik özellikleri değerlendirmelerini arkadaşlarınınkiyle önemli ölçüde uydurabilen katılımcılar, testlerde vücutlarından kopuk hissettiğini belirtenlerden daha iyi performans gösterdiler. Araştırmacılar bunun, onların daha az "öz tutarsızlığa" sahip olmaları, yani zihinsel ve fiziksel benlik tasarımlarının hala aynı hizada olması nedeniyle olabileceğini söylüyor.

İnsanların bedenleri ve zihinsel durumları arasında bir tutarsızlık hissettikleri kişiliksizleşme rahatsızlığına ve depresyon gibi diğer psikiyatrik hastalıklara bakarken bu bulgular bizim için önemli olabilir. Tacikowski şöyle diyor:

Benlik algısının hızlıca değişebilecek bir potansiyele sahip olduğunu gösteriyoruz ve bu, bize potansiyel olarak bazı ilginç pratik çıkarımlar kazandırıyor. Depresyondan mustarip olan insanların, kendileri hakkında günlük fonksiyonlarını mahvedebilecek katı ve negatif inanışları vardır. Eğer bu illüzyonu birazcık değiştirirsek, o inanışları daha az katı ve daha az negatif yapabilme potansiyelimiz var.

Tacikowski şimdilik, benlik algısının bedensel ve psikolojik seviyelerde nasıl kurulduğu üzerine daha genel bir çerçeve oluşturmak istiyor. Sözlerini şöyle bitiriyor:

Şu anda aklım, bu davranışsal etkilerin nasıl çalıştığı ve beynin mekanizmasının ne olduğu hakkında sorularla meşgul. İlerleyen zamanlarda bu modeli, muhtemelen daha iyi tedaviler geliştirmek için daha spesifik klinik uygulamalar için kullanabiliriz.