İlk Modern İnsanlar Afrika’yı Terk Etmeden Önce Kültürel Çeşitliliğe Sahiptiler!

Araştırmacılar, 130,000 ila 75,000 yıl öncesine dayanan Sahra-altı Afrika ve Avrasya bölgeleri arasında bulunan taş aletlerin şu ana kadarki en büyük karşılaştırmalı araştırmasını yürüttüler. Taş aletlerin yapılış şeklinde, kültürel geleneklerin farklılığını yansıtan belirgin farkların olduğunu keşfettiler. Araştırma aynı zamanda, her biri kendi kültürel özellikleriyle nispeten birbirinden ayrılan en az dört farklı topluluğu tespit etti. 

Araştırma makalesi aynı zamanda ilk toplumların Sahra çölünü kesen nehirler ve göllerden de yararlandıklarını söylüyor. Bu antik su yolları ile ilgili iklim modeli, taş aletleri üzerine olan yeni bulgularla eşleşti ve nehirler yoluyla bağlanan toplumların kültürlerinde benzerlikler olduğunu ortaya çıkardı. Quaternary Science Reviews dergisinde yayımlanan makalede bunun Sahra boyunca farklı toplumların "tomurcuklandığınının", nehirleri kullanarak yayıldığının ve diğer toplumlardan insanlarla buluştuğunun en eski kanıtı olabileceği söyleniyor.

Oxford Üniversitesi, Kings College ve Bordeaux Üniversiteleri’nden araştırmacılar Kuzey Afrika boyunca, Sahra da dahil olmak üzere 17 arkeolojik alandan 300,000’den fazla taş aleti ölçümünü üstlendiler. İlk kez taş aleti verileriyle Kuzey Afrika çevresinin o dönemdeki bir modelini birleştirdiler, bu da Sahra’nın o zamanlar çölün arasına serpiştirilmiş bozkırın, çayırların ve suların bir karışımı gibi olduğunu gösterdi. Aynı zamanda bilinen bazı eski nehirleri ve ana gölleri, bu makalenin de eş yazarlarından olan Prof. Nick Drake’in bir önceki araştırmasına dayanarak detaylı bir şekilde haritalandırdılar.

Araştırmacılar çevreyi modelleyerek ve haritalandırarak, eski toplumların yaptıkları ve kullandıkları aletler üzerine yeni çıkarımlarda bulunabildiler. Sonuçlar, ilk defa, modern insanların ilk toplumlarının Sahra boyunca nasıl yayılmış olduğunu, eski nehirler ve su yatakları boyunca birbiri ardına toplumlara nasıl "tomurcuklandığını" gösterdi. Baş araştırmacı ve Oxford Üniversitesi’nde misafir öğretim görevlisi olan Dr. Eleanor Scerri şöyle söylüyor:

Bu, bilim insanlarının, ilk modern insanların Afrika’dan dışarı yayılmaları sırasında ayrı, izole olmuş ve yerel toplumlar olarak gruplandığını ilk kez saptayışı. İnsan tarihinin birçok kısmı için taş aletler korunan tek maddi kültür şeklidir. Afrika’da, sıcak iklimden dolayı, eski DNA henüz bulunamadı. Bu taş aletler modern insanların ilk toplumlarının Kuzey Afrika’yı terk etmeden önce Sahra boyunca nasıl yayıldığını ortaya çıkarıyor. Farklı toplumlar nispeten izole olmuşlarken biz, nehirler yoluyla bağlandıklarında birbirleriyle etkileşimde bulunduklarını gösteren benzerliklerin alet-yapım şekillerinde olduğunu bulmakla ilgileniyorduk.

Araştırmacılar değişkenliğin sebeplerini bertaraf edebilmek için, ham maddelerde farklılıklar gibi çeşitli testler kullandılar. Bu, çalışmadaki farklı toplumlar arasında, alet-yapım geleneklerinin tutarlı bir biçimde kültürel olarak ayırt edici olduğunu saptamak için yapıldı. Dr. Scerri şöyle anlatıyor: 

İlk modern insan topluluklarının yapısı hakkında çok fazla şey bilinmiyor, özellikle Avrasya’ya ilk yayılış zamanları hakkında. 100,000 yıl önceki modern insan demografisine ait bizdeki fotoğraf, değişen çap ve derecelerde genetik ilişkileri olan bir takım toplulukların geniş bir coğrafi alana dağılmış olduğudur. Bizdeki bu toplum tarihi modeli, son zamanlarda diğer teorilerin öne sürdüğü modern insanların Afrika’yı ilk olarak 60,000-50,000 yıl önce başarılı bir şekilde terk etmiş olabileceği teorisini ki bu bilim adamları arasındaki yaygın bir görüştür, destekler. Bizim çalışmamız hem ilk modern insanların Afrika dışına yayılmasının zamanlaması hakkında hem de diğer insan ırklarıyla, Neandertal insanlar gibi, olan ilişkimizin niteliğine ışık tutan önemli yeni kanıt sunuyor. 

Oxford Üniversitesi Arkeoloji Okulu’ndan eş yazar Dr. Huw Groucutt ise şöyle söylüyor:

Afrika’dan başarılı bir ilk çıkış olup olmadığı sorusu, bu makalede keşfedilmiş toplumlardan herhangi birinin tüm zamanları boyunca Afrika içine girip girmediği veya dışına çıkıp çıkmadığı sorusu haline geldi. Bir sonraki hayati adım bu toplumların Avrasya’ya nasıl yayıldığını anlamak için Arap Yarımadası’nda saha çalışması yapmayı gerektiriyor. Oxford Üniversitesi merkezli halen sürmekte olan saha çalışması Palaeodeserts Projesi tam olarak bunu yapma arayışında, ve biz de Arabistan çöllerinde, hem Neanderthal hem Homo sapiens toplumların etkileşimde bulunmuş olabileceği bölgeler olan yerlerde, bir takım göze çarpan keşifler yapıyoruz.

Teşekkür: Bu yazıyı çeviren Onuray Alkış'a teşekkür ederiz.