Hiperhızlı Uydu Çarpışması: Yörüngedeki Uydular Çarpışırsa Ne Olur?
2009'da meydana gelen ve Dünya yörüngesinde dolanan Iridium 33 ile Kosmos-2251 uydularının çarpışması, insanlık tarihinin ilk hiper hızdaki (saniyede 3.000 metreden daha hızlı giden şekilde) uydu çarpışması olarak tarihe geçti. İki uydu, yerden 789 kilometre yüksekte, Siberya'nın Taymyr Yarımadası civarında birbirlerine saatte 42.120 kilometre hızla çarpıp paramparça oldular.
Daha önceden birkaç uydu çarpışması yaşanmışsa da, bunların neredeyse hiçbiri isteğimiz dışında olmamıştı veya önemli çarpışmalar değildi; daha önemlisi neredeyse hiçbiri hiperhızda değildi. Örneğin 2007 senesinde DART ile MUBLCOM uydularının çarpışması, Mir Uzay İstasyonu'nun Progress M-24, Progress M-34 ve Soyuz TM-17 ile çarpışması, 1996'da Cerise uydusunun uzaydaki meteor kalıntılarıyla çarpışması... Bunların hepsi çok düşük hızlardaki çarpışmalardı ve uydulara önemli bir hasar vermedi veya verilen hasarlar giderilebildi.
Ayrıca insanlığın gerçekleştikten sonra yıllar sonra fark ettiği 8 adet daha yüksek hızlı çarpışma tespit edildi; ancak bunların hepsi önemsiz ve iki tarafın da işlevsiz olduğu uydular arasındaydı. Ancak 2009 yılındaki sözünü ettiğimiz çarpışma, tam bir kaza idi ve yüksek masraflı bir projenin uzaya gömülmesine neden oldu.
Çarpışmaya dahil olan uydulardan ilki Kosmos-2251 isimli 90 kilogramlık Rus Hava Kuvvetleri'nin askeri iletişim uydusuydu ve 16 Haziran 1993'te fırlatılmıştı. Iridium 33 ise ABD'nin Iridium İletişim firmasının ticari uydu telefonu aracıydı ve 14 Eylül 1997'de yörüngeye yerleştirilmişti. Çarpışma sırasında ABD uydusu halen kullanımdayken, Rus uydusu 1995 yılından beri işlevsizdi ve kontrol edilmemekteydi.
Çarpışma sonrasında NASA'nın tahminlerine göre 10 santimetreden büyük 1.000 parça ve bundan daha küçük sayılamayacak miktarda artık oluştu ve uzaya savruldu. Temmuz 2011'de ABD Uzay Gözlem Ağı tarafından çarpışmadan arta kalan 2.000 civarında büyük kalıntı sayıldı ve kataloglandı. Tabii ki akıllara ilk gelen, Uluslararası Uzay İstasyonu'nun (UUİ) bundan etkilenip etkilenmeyeceğiydi, çünkü istasyon çarpışmanın 430 kilometre altında dönmekteydi. Çarpışma artıklarından Çin uyduları etkilendi; UUİ, Çin'in uydularına olan etkinin azalması için bir yörünge manevrası yaptı ve sorun çözüldü.
24 Mart 2012'de Kosmos 2251'in ufak bir artığı UUİ yanından geçti ve önlem olarak 6 astronot her an istasyonu terk etmek üzere istasyona bağlı iki adet Soyuz uzay aracı içerisinde hazır beklediler; ancak parça sorunsuz bir şekilde istasyonun yanından geçti. Ocak 2014 itibariyle çarpışma artıklarının %24'ü atmosfere girerek yandı.
Çarpışmanın nedeni ise basit bir hesaplama hatası. Ne yazık ki Dünya etrafında dönmekte olan binlerce uydunun ve uydu artığının her anki konumlarını %100 isabetle hesaplamak ve anlamlı verileri ayıklamak çok kolay bir iş değil. Aslında CelesTrak hesaplama birimi tarafından iki uydunun birbirinin 584 metre yakınından geçerek çarpışmayacağı hesaplanmıştı. Ancak hesaplardaki hata payı, çarpışmayı öngöremedi. Üstelik belli bir olasılıkla tehdit bildirilse bile, bir uyduyu öngörülen rotasından saptırmak büyük bir sorundur: yakıt, normal fonksiyonların korunması, manevra sonrası sabitlemenin yapılabilmesi, vb. açılardan... Bu sebeple bazen riskler alınır ve hata yapılabilir.
Çarpışmanın animasyonu buraya tıklanarak izlenebilir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 6
- 5
- 2
- 2
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- B. Weeden. Billiards In Space. (23 Şubat 2009). Alındığı Tarih: 17 Temmuz 2019. Alındığı Yer: The Space Review | Arşiv Bağlantısı
- B. Iannotta. U.s. Satellite Destroyed In Space Collision. (11 Şubat 2009). Alındığı Tarih: 17 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Space | Arşiv Bağlantısı
- P. Marks. Satellite Collision 'More Powerful Than China's Asat Test'. (13 Şubat 2009). Alındığı Tarih: 17 Temmuz 2019. Alındığı Yer: New Scientist | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/12/2024 13:37:56 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2419
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.