Higgs Bozonunun ''Annesi'', Süper İletkenlerde Bulundu!
Higgs bozununun garip kuramsal akrabası (ki bu akraba, yakalanması zor olan Higgs parçacığını bulmak için on yıllar süren takibe ilham kaynağı olmuştur), ilk defa tam anlamıyla gözlemlendi. Bu keşif, modern fiziğin en heyecan verici dönemlerinden birinin sonunu getiriyor.
Kendisiyle aynı ismi taşıyan bozonu ortaya çıkaran Higgs Alanı, diğer parçacıkların uzay boşluğundaki hareketlerini yavaşlatarak onlara kütle kazandırmasıyla ünlüdür. Fikrinin ilk kez 1960’larda ortaya atıldığı bu parçacık, İsviçre’nin Cenova şehri yakınlarındaki CERN Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda en nihayetinde 2012 yılında gözlemlendi ve takip eden yılda bu parçacığı öngören bazı kuramcılar Nobel Fizik Ödülü’nü aldılar.
Aslına bakacak olursanız, bu fikrin menşei, süperiletkenlerdeki foton davranışları (Süperiletken: çok düşük derecelerde soğutulduklarında, elektronların direnç göstermeden hareket edebilmesini sağlayan metal). Sıfır Kelvin derecesi civarında, içinden geçen foton çiftlerini yavaşlatarak ışığı kütlesi varmışçasına hareket ettiren süperiletken maddede titreşimleri oluşur. Bu etki, Higgs fikriyle yakından ilintilidir. Hatta, Avustralya’daki Melbourne Üniversitesi’nden Raymond Volkas bu etki için “esasen, Higgs fikrinin annesi” der.
Yeni keşfi gerçekleştiren ekibin başı Tokyo Üniversitesi’nden Ryo Shimano, bu titreşimlerin Higgs parçacıklarının matematiksel karşılıkları olduğunu söylüyor. Süperiletken versiyon, süperiletken bir madde içindeki ışığın sanal kütlesini açıklarken, parçacık fiziği Higgs alanı ise W ve Z bozonlarının boşluktaki kütlesini açıklıyor.
Çifte Bela
Fizikçiler, tüm süperiletken maddelerde Higgs benzeri bir etkinin ortaya çıkacağını tahmin etmişlerdi çünkü bu etki aynı zamanda süperiletken maddelerin tipik özelliği olan “sıfır elektrik direnci”nden de sorumludur. Fakat, bu Higgs’e benzer etki, ancak, madde üzerinde farklı bir tür titreşim yaratarak görülebilmişti.
Higgs etkisini süperiletken bir maddede normal durumda bulmak için, Shimano ve meslektaşları çok kısa bir ışık atımıyla süperiletken maddeyi şiddetle sarstılar. Shimano bu sarsmanın, parçacık fizikçilerinin enerji yüklü parçacık çarpıştırmalarında gerçek Higgs bozonu elde etme yöntemine benzer olduğunu söylüyor. Shimano ve ekibi, süperiletken Higgs’i ilk defa geçen sene elde ettiler ve şimdilerde ise onun, parçacık fiziğindeki Higgs ile matematiksel olarak neredeyse aynı davrandığını göstermek için süperiletken Higgs’in özelliklerini inceliyorlar.
İki sistem arasındaki benzerlikler, gerçek Higgs bozonunu araştırmada faydalı olabilir. Bu konuda Shimano şöyle diyor:
Parçacık fiziği deneylerinde gerçekleştirilmesi mümkün olmayan çeşitli ‘boşluk’ türleri, yoğun madde sistemlerinde hazırlanabilir. Deneyler, gerçekten, masaüstü tarzda yapılabilir ki bu da hiç şüphesiz yeni fiziği doğuracaktır ve umuyoruz ki parçacık fiziğine yararlı geribildirimler sağlayacaktır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- Çeviri Kaynağı: NewScientist | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 15/12/2024 01:32:39 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2825
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in NewScientist. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.