Heisenberg'in Belirsizlik İlkesi: Bir Elektronun Hızını ve Konumunu Neden Aynı Anda (Eşit Hassaslıkla) Ölçemiyoruz?
Heisenberg'in Belirsizlik İlkesi (HBİ), bir atom altı parçacığın konumu ile momentumunun (ya da daha basit olarak, hızının) birbiriyle uyumsuz gözlenenler olduğu argümanına dayanır. Günlük yaşantımızda gözlenebilir değişkenleri bir dizi sayı olarak görmeyi isteriz. Örneğin, Dünya üzerinde nerede yaşadığınızı bir enlem ve boylam kullanarak tam olarak belirleyebilirsiniz. Benzer şekilde, arabanızın hızölçerine baktığınızda, hızınızı tam olarak görebilirsiniz. Bu yaklaşım, bizlerin boyutundaki cisimler için sorunsuz bir şekilde çalışır.
Ancak kuantum mekaniğinin aşırı küçük boyutlarına indiğinizde işler değişir. Harita üzerindeki yeriniz ile hızölçerde gördüğünüz hız birbirine karışmaya başlar. Bu nedenle söz konusu gözlenebilir değişkenler artık alışageldiğimiz "sayılar" olmaktan çıkarlar. Bunun yerine, dalga fonksiyonları üzerine etki eden "operatörler" haline gelirler. Dalga fonksiyonları, bir sistemin durumunu tam olarak tanımlayan özel bir fonksiyondur.
Hız ile konumun bir arada neden ölçülemeyeceğinin teorisi kafa karıştırıcı ve birazcık matematikten anlamayı gerektirebilir. Ancak buna girmeksizin, şunu söyleyebiliriz: Eğer ki bir atomaltı parçacığın kesin konumunu bulmak isteyecek olursanız, parçacığın gerçekte olduğu konum haricindeki her noktada sıfır değerini veren bir dalga fonksiyonuna ihtiyacınız olacaktır (kuantum mekaniğinin altında yatan matematik bunu dikte etmektedir).
Öte yandan, aynı zamanda bir de parçacığın hızını (ya da daha spesifik olarak, momentumu) ölçmek isteyecek olursanız, hiçbir noktada sıfır değerini vermeyen bir dalga fonksiyonuna ihtiyacınız olacaktır (yine, matematik bunu dikte eder). Görebileceğiniz gibi, sayısız noktada sıfır değerini vermesi gereken, ancak aynı zamanda da hiçbir noktada sıfır değerini vermemesi gereken bir dalga fonksiyonu bulmak imkansızdır. İşte tam olarak bu nedenle, bir atomaltı parçacığın hem hızını, hem de konumunu aynı anda ve tam olarak belirleyemeyiz.
Ancak bu sizi üzmesin veya insanlığın sıradan değişkenleri bile ölçmekten aciz olduğunu düşünmeye itmesin... Bu, Evren'in dokusunun bir özelliği... Bu dokudan kaynaklanan bir limit... Yani bunun beceriksizlikle ilgisi yok. Tam tersine; bunu keşfetmemiz, doğayı ve Evren'i daha iyi anlamaya başladığımızı gösteriyor!
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git- 35
- 19
- 15
- 15
- 6
- 5
- 5
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/12/2024 12:41:46 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4254
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.