Hawaii Takımadalarının En Yeni Üyesi İle Tanışın: Loihi!

Evet, yanlış duymadınız! Hawaii takımadalarına yeni bir üye daha geliyor. Adı da Loihi. Ancak yapılan araştırmalar Loihi’nin öyle kısa bir zaman diliminde deniz seviyesinin üzerine çıkacağını göstermiyor. Şu an deniz seviyesinin yaklaşık 970-980 metre altında yer alan Loihi denizaltı yanardağının su yüzeyine çıkması için 10.000 ile 100.000 yıllık bir sürecin işlemesi gerekiyor!

Hawaii ABD’nin 50 eyaletinden biri olup tek ada eyaletidir. 1959’da Alaska ile birlikte eyalet statüsü alıp ABD’nin en yeni eyaletleri olmuşlardır.

Hawaii takımadaları Büyük Okyanus’ta kuzeybatı-güneydoğu yönünde sıralanmış adalar zinciridir. Bu adalar zincirinde bulunan, Kauai, Oahu, Molokai, Lanai, Niihau Kahoolawe, Maui ve Hawaii adaları takımadaların temel elemanlarıdır. Bunun sebebi de bu adaların diğer küçük adacıklara göre yüzölçümlerinin büyük olmasıdır. Takımadaların genel adına Hawaii denmesinin sebebi de Hawaii adasının grubun en büyük adası olmasından dolayıdır. Biz bu yazımızda Hawaii takımadalarının ve Loihi’nin oluşum sürecinden bahsedeceğiz.

Hawaii Sıcak Nokta Volkanizması Teorisi

Birçok yanardağın oluşumu levha sınırlarındaki hareketlere bağlıdır. Bu sınırlardan uzak bölgelerde oluşan yanardağlar olağanüstü sıcak bölgelerin varlığı ile açıklanmaya çalışılmıştır. Kanadalı jeofizikçi John Tuzo Wilson’un 1963 yılında ortaya koyduğu teori, Hawaii takımadalarının oluşum mekanizmasını şöyle açıklıyor:

Teoriye göre Pasifik levhası kuzeybatıya doğru hareketini sürdürürken sıcak nokta üzerinden geçiyor. Levhanın sıcak nokta üzerinden geçişi esnasında magma yüzeye çıkarak yanardağları oluşturuyor. Levha hareketini kuzeybatıya doğru devam ettirdikçe sabit olan sıcak noktadaki magma yüzeye çıkıyor. Bunun sonucunda kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan Hawaii takımadaları meydana geliyor. Daha kuzeybatıda bulunan Kauai ve Hawaii adalarındaki kayaların yaş tayini yapıldığında durum net bir şekilde ortaya çıkıyor.

Bu teori uzun bir süre kabul görse de bu teoriye karşı üretilmiş farklı fikirler de mevcut. Stanford Üniversitesi’nde görev yapan jeofizik profesörü David Scholl, 8 Ocak 2003 tarihli bildirisinde Hawaii’deki sıcak noktanın sabit olmayabileceğini savunmuştur. David Scholl ve arkadaşlarının yaptığı çalışmalar neticesinde Hawaii takımadalarından kuzeybatıya doğru uzanan denizaltı dağ silsilesinin keskin bir şekilde kuzeye doğru uzandığı belirtiliyor. Bu denizaltı dağ sırası doğrudan Aleut Adaları’na yöneliyor. David Scholl bu yön değişiminden de etkilenerek Hawaii sıcak noktasının sabit olmadığını, 45-81 milyon yıl öncesinde güneye sürüklendiğini ifade ediyor. 

1987’de Peter Molnar ve Joann Stock yayınladıkları çalışmalarda sıcak noktanın Geç Kretase ve Erken Paleosen dönemlerinde yılda 1-2 cm oranında kaydığını belirtiyor.

Hawaii sıcak noktası ile ilgili üretilmiş birçok teori mevcuttur. Günümüzde hala Hawaii sıcak noktası ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır. Aslında Loihi’nin de Hawaii adasının güneydoğusunda yer alıyor olması biraz da John Tuzo Wilson’un sabit sıcak nokta teorisini doğrular niteliktedir.

Teorilerden hangisinin doğru olduğu bir yana dursun, Hawaii sıcak noktasının bugüne kadar 129’dan fazla volkan oluşturduğu belirtiliyor. Bunun en yeni örneği de konumuzun temel unsuru olan Loihi denizaltı yanardağı. Loihi 1996 yılını çok hareketli geçirmiş. 1996 yılının 16 Temmuz-9 Ağustos tarihleri arasında bölgede tam 4.070 deprem kaydedilmiş. Bu depremlerin şiddeti fazla olmasa da bu kadar kısa zaman diliminde fazla sayılabilecek düzeyde depremin gerçekleşmesi Hawaii Üniversitesi’nin de Loihi hakkında çalışmalarını artırmasına neden olmuş durumda.

Not: Bu yazıyı hazırlayan Muhammet Ergün'e teşekkür ederiz.