Günümüzde Canlıların Yok Oluş Hızı, Normalde Olması Gerekenden 1000 Kat Fazladır!

Dünyadaki yaşam, olağanüstü biçimde çeşitlidir. Genel olarak, gezegenimizde bakteriler hariç 8,7 milyon türün olduğu tahmin edilmektedir. Ne yazık ki insan etkinlikleri birçok türü yok etmekte ve türlerin soy tükenme oranını yükselttiğimiz bir süredir bilinmektedir. Pekiyi, durumun ciddiyeti nedir? Yeni bir çalışmaya göre, şu anki soy tükenme oranı, bilim insanlarının öngördüklerinden 10 kat daha kötü ve doğal alt (baz, zemin) değerden* 1.000 kat daha yüksektir. Çalışma, Conservation Biology’de yayınlanmıştır.

İnsanlığın tür kaybı oranını nasıl etkilediğini bulmak için, ilk olarak insanlardan önceki döneme ait bir baz soy tükenme oranı belirlemeliyiz. Bir süredir görülmediği halde hala yaşayan bir türün olması ihtimali hesabımıza bir belirsizlik katsa da günümüzdeki türlerin soy tükenme oranını hesaplamak göreceli olarak daha kolaydır. Ancak karşılaştırmada kullanılacak baz değerleri belirlemek biraz daha karmaşıktır.

Fosil verilerine göre yapılan önceki tahminler, yılda milyon türde 1 soy tükenme gibi takribi bir rakamla sonuçlanmıştı. Fosil verileri, tahmini soy tükenme oranlarını hemen verse de genellikle vücutlarında kemik bulunan organizmalarla kısıtlı kalır. Ayrıca fosilin türünü belirlemek bazen zordur, çünkü onu sadece belirli bir cinse yerleştirebilirsiniz. Bununla birlikte fosil kayıtları, biyoçeşitliliğin zaman içinde yavaşça arttığını açıkça göstermiştir. İnsanlardan önceki döneme ait soy tükenme oranını daha güvenilir bir şekilde tahmin etmek için, Brown ve Duke Üniversitelerindeki araştırmacılar, fosil kayıtlarından bir basamak daha ileri gidip pek çok bitki ve hayvan türünün filogenetik analizlerini yaptılar. Filogenetik dalı, farklı organizmaların DNA dizilişlerini karşılaştırarak evrimsel ilişkileri inceler.

Araştırmacılar, ortalama soy tükenme tahminlerini bulduktan sonra türleşme (yeni türlerin oluşması) oranlarının da tahmin çalışmalarını yaptılar. Buradan da türleşme ve soy tükenme oranlarının farkı olan tür çeşitlenmesi oranlarını tahmin edebildiler. Ayrıca günümüzdeki veya insanlardan önceki döneme ait çeşitliliğin azaldığına dair herhangi bir kanıt bulamadılar. Aksine Dünya’daki toplam tür sayısı değişmemiş, hatta biraz artmıştı. Bu da ortalama çeşitlenme oranlarının ortalama soy tükenme oranlarıyla aynı veya bu oranlardan biraz daha yüksek olduğunu gösteriyor. 

Ekip, elde ettikleri sonuçları değerlendirdiğinde, insanlardan önceki döneme ait ortalama soy tükenme oranının yılda milyon türde 0,1 soy tükenme olduğu sonucuna vardı. Günümüzdeki soy tükenme oranı ise, yaklaşık olarak yılda milyon türde 100 soy tükenme şeklindedir, yani doğal baz değerden 1.000 kat daha yüksektir. Ekibin tahminlerine göre gelecekte bu oranlar 10.000 kat daha yüksek bir değere erişebilir. Çalışmanın başyazarı Jurriaan de Vos, basın açıklamasında şunları söyledi:

Bu durum, kalanı koruma ve etkilerimizi azaltma çalışmalarını acilen yapmamız gerektiğini gösteriyor. İnsanlar sahneye çıkmadan önceki durum çok, çok farklıydı.

Sürekli artan nüfusumuzu barındırmak için yaşamalanların (habitatların) yok edilmesi gibi insan etkinliklerinin, türlerin soy tükenme oranını artırdığı genel olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte koruma projelerinin bazı türler için etkili olduğu da ortadadır. Şu anki krizin daha da kötüleşmesini önleme şansımızı kullanmak istiyorsak benzer şekilde çaba göstermeye devam etmeliyiz.

*alt değer (zemin değer): Bir olayın belli bir yer ve zamanda, özel bir tehlike yokken ölçülen ve genellikle çok düşük olan oranı. (Ç.N.)