Fizik Ne İşe Yarar: Sofra Tuzundan Atmosferin Yapısına...
Bir parça tuzu attınız ocağa. Sarı bir ışık çıktı. Bunu hiç deneyimlememiş olanlar için, okurlarımızdan Ahusu Kayıhan deneyini yapıp gösteriyor, buyursunlar:
Hiç merak ettiniz mi nereden geliyor bu sarı ışık? Kaynağı tam olarak nedir?
Bildiğiniz gibi sofra tuzu, iki elementin bir araya gelmesinden oluşur: Sodyum ve Klor. Sofra tuzunu ocağa attığınızda çakan ışıklar, sodyumdan kaynaklanır. Bunlar, sodyumun D çizgileri olarak bilinirler. Yan yana iki sarı ışık olarak görülürler. Bu ışıkların ortaya çıkışı, bir gözlemdir, doğal bir gerçekliktir. Ancak bu gerçeğin (ya da yasanın) neden ve nasıl bu şekilde olduğunu açıklamak için, teorilere ihtiyaç duyarız. Bu durumda ihtiyacımız olan teoriler, Kuantum Teorisi ve Özel Görelilik Teorisi'dir. Tuhaf, öyle değil mi? Sofranızdaki tuzun saçtığı ışığı anlamak için, modern fiziğin en uç teorilerinden anlamanız gerekiyor. Ama kısaca özetleyecek olursak:
Sodyumun etrafında bulunan en son elektronun, yani 11. elektronunun spini ile, aynı elektronun açısal momentumu etkileşmektedir. Bu etkileşime sodyum çekirdeğindeki protonlardan kaynaklanan yükler ve sodyumun diğer 10 elektronu da katkıda bulunurlar. Ancak ilginç bir şekilde, eğer ki bu etkileşimi Özel Görelilik Teorisi'ni hesaba katmadan hesaplayacak olursanız, etkileşimin enerjisi normalde gözlenenden 2 kat fazla çıkacaktır. Bu fazladan enerji, Özel Görelilik'in babası olan Einstein'ın kendisi şaşırtmıştır. 1928 yılında, Özel Görelilik'in böyle bir etkiyi nasıl yaratabildiğini anlaması 2 haftasını almıştır. O nedenle bu kısacık yazıda anlatmamız mümkün değil.
Ancak şunu fark etmenizi istiyoruz: Yemeğe tuz atarken kazara ateşe düşen tuzdan çıkan sarı ışığın hikayesi, kısaca bu. Bizler için "sıradan" olabilen şeyler, etrafımızdaki doğanın nasıl çalıştığını anlamamızı sağlıyor. Burada da bitmiyor: Kirchoff ve Bunsen, 1860 yılında Güneş'ten gelen ışıkta bu iki çizginin eksik olduğunu görünce, Güneş'in atmosferinde sodyum olması gerektiğini söylüyorlar. Sonradan yapılan araştırmalarda, gerçekten de öyle olduğu anlaşılıyor. Yani sofra tuzunun çaktığı ışık ile, atmosferden gözümüze ulaşan ışığın dalgaboylarındaki eksiklik, aynı nedenlerden kaynaklanıyor.
Bazen insanlar soruyorlar: "Fizik gerçek hayatta ne işe yarar?" diye. Tuzdan çıkan iki sarı ışığın dalga boylarını istediğiniz hassasiyette hesap ile bulabiliyoruz! Sonra bunu kullanarak, atmosferik derişimi büyük bir hassasiyetle tahmin edebiliyoruz. Bir de bunları, sağlık ve uzay gibi daha "popüler" alanlarda kullandığımızı düşünecek olursanız, fiziğin neden önemli olduğunu anlayabilirsiniz.
Ha bir de, fizik şuna da yarıyor: Sürtünme olmasaydı, siz olmazdınız. Gerçek hayat var olamazdı.
Görsel: PHYS508 ders notlarımdan, sodyumdaki 2 sarı çizginin kaynağı gösteriliyor.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
- KİMYA ve fizik öğrenmek istiyorum ve geliştirmek istiyorum kitap ya da kaynak önerisi var mı?
- Güneş atmosferinde sodyum var mı?
- 498
- 244
- 171
- 118
- 107
- 83
- 72
- 30
- 13
- 7
- 5
- 2
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/12/2024 00:32:45 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3236
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.