Evrim, Sadece Karmaşıklığa Doğru İlerleyen Bir Süreç Değil!

Salyangozlar, sümüklü böcekler ve midyeler gibi yumuşakçalar hakkında hala cevaplanamamış sorular var. Viyana Üniversitesi'nde Bütünleştirici Zooloji Bölümü Başkanı olan Andreas Wanninger'in araştıma grubu, gizemli kurtçukların gelişimini detaylı biçimde incelediler. Wirenia argentea larvaları, yetişkinlerine göre çok daha karmaşık kas yapısına sahip ve başkalaşım geçirdikleri zaman kasları yeniden yapılandırılıyor. Bu da, atalarının kendilerinden daha karmaşık vücut yapısına sahip olabileceğine dair bir işaret olabilir. Araştırmanın bulguları Current Biology dergisinde yayımlandı.

200.000 tanımlanmış tür ile yumuşakçalar, hayvanlar arasındaki en zengin şubelerden biridir. Onları evrimsel çalışmalarda bu kadar ilgi çekici yapan şey sadece sayıları değil, aynı zamanda inanılmaz çeşitlilikte görülen vücut morfolojileridir. Bu şube içerisinde yer alan ve şüpheye yer kalmayacak biçimde bu şubeye ait olduğu tanımlandığından beri tüm yumuşakçaların ortak atasına en yakın tür olduğu hakkında ateşli tartışmalara neden olan canlılar, kurtçuk benzeri kabuksuz spiküllerle kaplı Aplakofora isimli sınıftır. Bu sınıfın adı, "kabuk taşımayanlar" anlamına gelir ve genellikle su yüzeyinden birkaç metre ile okyanusun derinliklerine kadar olan bölgede bulunurlar.

Ancak tipik bir Aplakofora olan Wirenia argentea türünün (Norveç'teki Bergen koyunda 200 m derinlikten toplanan bir tür) gelişimi üzerinde yapılan çalışmalar farklı bir hikaye anlatıyor. Her ne kadar yetişkinlerinin solucan benzeri vücutları daha basit yapılı olsa da (bu yüzden geleneksel inanış bunun bazal bir yumuşakça grubu olduğu yönündeydi), bu canlıların 0,1 - 0,3 mm'lik küçük larvaları geçirdikleri bir dönemde aşırı karmaşık bir kas yapısına erişiyorlar; ancak yetişkinliğe eriştikçe, büyük oranda bunu kaybediyorlar ve başkalaşımları, onları daha basit bir kas yapısıyla donanmış bir hale dönüştürüyor. 

Bu minik hayvanların tüm sırrının çözülmesi için birinin morfolojilerine detaylı bir bakış atması gerekmektedir. Bunu yapan Andreas Wanninger ve arkadaşları Wirenia larvasının kas sisteminin diğer yumuşakçalardan biraz daha faklı özellikler gösteren ve poliplakoforanlar veya kitonlar (arka taraflarında 8 kabuk tabakası içeren cm ölçeğinde yassı hayvanlar) denilen gruplara benzediğini fark ettiler. Poliplakoforanların aksine, kitonlar yetişkinlere göre daha fazla larval kasa sahiptirler. 

Aplakoforanlar ile çitonların yakın akraba olduğundan uzun bir süredir şüpheleniliyor olsa da, bir yandan aplakoforan morfolojisinin yumuşakçaların atalarına poliplakoforandan daha yakın olduğu tartışılmaktadır. Şimdiki verilerse farklı bir tablo ortaya koyuyor; oldukça kompleks larval kas sistemi bütün gruplarda çok benzer ancak bunlardan sadece birinin -kitonların- bu kompleks kas yapısını yetişkinliğe taşıması bu gruplar benzer kompleks yapıya sahip ortak atalara sahip olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla asıl anlatılmak istenen, kurtçuk benzeri bu grupların evrimsel süreçte karmaşık yapılarını kaybederek ikincil basit yapılarına kavuşmuş olmalarıdır.

Maik Scherholz

İlginç bir şekilde fosil kayıtları da bugünkü araştırmalardan elde edilen kanıtları desteklemekte. Siluran -Kulindroplax perissokosmos- türlerinin aplakoforan ve poliplokoforan karışımı özelliklere sahip olduğu daha önce tanımlanmış: günümüz aplakoforanları gibi uzun, ince ve silindirik yapıda olmalarına rağmen, sırtlarında 7 adet çıkıntı bulunur. Her ne kadar 425 milyon yıl poliplakoforanların, aplakoforanların ve belki diğer yumuşakçaların uzun süredir aranan atasını ortaya koymak için çok erken bir tarih olsa da (şubenin kökenleri 540 milyon yıl öncesine dayanıyor) bu göreceli uzak tarih bize gösteriyor ki, evrim yumuşakçalar gruplarının morfolojik karakterlerinde çeşitli varyasyonlar oluşturacak şekilde olası kombinasyonlarla epey oynamıştır. 

Elimizdeki verileri toparlayacak olursak, günümüz yumuşakçalarının ataları daha kompleks bir kas sistemine (belki kompleks vücut yapısına) ve kabukla kaplı bir yapıya sahiptiler diyebiliriz.

Teşekkür: Bu yazıyı çeviren İbrahim Serkan Avşar'a teşekkür ederiz.