Evrim, Erkeklerde Sakal Modasına Yön Veriyor!

Ara sıra hiç olmadık kişiler bırakıp şanını etkileseler de sakal, özellikle de kirli sakal çoğu zaman "seksi" olarak nitelendirilir. Buna itiraz edebilirsiniz; ancak bilimsel analizler de bunu doğruluyor, burada anlatmıştık. Ancak yeni bir makalenin ortaya koyduğuna göre, erkeklerin "moda" olan sakal tipleri, evrimsel nedenlere bağlı olarak belirleniyor! Evrimsel bir "seksilik sınırına" ulaşan sakal tipleri, dezavantajlı hale geliyorlar ve moda, bu stillerden hızla uzaklaşıyor!

Yüz kıllarıyla ilgili tarzların tarihinde neler geldi, neler geçti... Bazı modalar döngüler halinde tekrar tekrar popüler oldu, bazıları tek seferlikti. New South Wales Üniversitesi'nden Rob Brooks şöyle söylüyor:

Sakal modalarına baktığımızda, erkeklerin bıraktıkları favorilerin önce bıyıklara yerini bıraktığını, sonrasındaysa tam bırakılmış sakalların popüler olduğunu görüyoruz. 1970'lerde palabıyıklar meşhurdu. 1980'lerde kaytan bıyıklar öne çıktı. 1990'larda sinekkaydı moda oldu. Şimdiyse, büyük, çalı şeklinde bırakılmış sakallar geri dönüyor.

Brooks, UNSW'dan Barnaby Dixon ve Zinnia Janif ile işbirliği yaparak sakal modasının neden gelip geçtiğini ve neden tek bir "evrensel sakal tipi"ne ulaşamadığımızı inceleme kararı aldı. Öncelikle, "negatif frekansa bağlı seçilim" (NFBS) nedeniyle bunun sürekli değiştiğini ileri sürdüler. Bu seçilim modeline göre, daha nadir bulunan özellikler, daha yüksek avantaj değerine sahip olmaktadır. NFBS altında bir genin "iyi" ya da "kötü" olması, o genin popülasyon içerisinde bulunma sıklığıyla doğrudan ilişkilidir.

Araştırma ekibi gönüllü deneklere 36 erkeğin çeşitli şekillerde kesilmiş sakallarını gösterdi. Her bir erkek 4 defa fotoğraflanmıştı: sinekkaydı, 5 günlük sakal (hafif kirli), 10 günlük sakal (tam kirli) ve 4 hafta boyunca kesilmemiş sakal (tam sakal). Denek olmayı kabul eden 1453 dişi ve 213 erkek, "Sex, Genes & Rock 'n' Roll" sitesi üzerinden bu 36 erkeğin her birinin 4 farklı sakal tipini oyladılar. Bu 4 sakal tipinden en beğendiklerini seçmesi istendi.

İlk 24 fotoğrafta, araştırmacılar nadir sakal tiplerini manipüle ettiler. Denekler ya sadece sinekkaydı kesilmiş erkeklerle tam sakallı erkekleri gördüler ya da her 4 sakal uzunluğunun her birinden 6 farklı erkek gördüler. Sonrasında, deneklerin geri kalan son 12 fotoğrafı nasıl oyladıklarına bakıldı. Bu son 12 fotoğraf, her bir sakal tipinden 3'er adet içeriyordu. Yani deneklere öncelikle nadir bulunan sakal tipleri gösterildi, sonrasında ise dengeli bir sakal dağılımı gösterildi. Böylece nadir bulunanların daha yüksek oylanıp oylanmadığı görülmek istendi.

Eğer ki NFBS etkisi bulunmuyorsa, sakalların ve erkeklerin hangi sırada ve ne şekilde gösterildikleri hiç önemli olmamalıdır. Ancak araştırma, bunun etkisi olduğunu gösterdi: Nadir olan sakal tipleri, denekler tarafından daha sık tercih edildi. Yaygın olanlarsa daha az tercih edildi. Bu, tam da evrimsel biyolojinin NFBS modeline uygun bir durumdu. İlk 24 fotoğraf içerisinde daha az sayıda sinekkaydı bulunduğunda, son 12'de bu sinekkaydı olanların seçilme sıklığı çok daha fazla arttı. Eğer ilk 24'te sinekkaydılar daha sık gösterildiyse, son 12'de seçilme oranları azaldı. Benzer şekilde, tam sakallar ilk 24'te daha nadirse ve hatta eşit oranda gösterildiyse bile; daha sık gösterildiğine kıyasla son 12 fotoğrafta %20'ye varan oranlarda daha sık tercih edildi. Kirli sakalın tercihi ise farklı denemelerde ne erkeklerin tercihlerini, ne de dişilerin tercihlerini pek etkilemedi.

Bu durumda, nadir bulunan sakal tipleri, halen nadirlerken daha avantajlı oluyorlar. Daha popüler hale geldiklerinde ise, avantajlarını giderek yitiriyorlar. Brooks, BBC'ye şöyle söylüyor:

Büyük kalın sakallar, tam bir baskınlıkla geri dönüyorlar. Dolayısıyla bu modanın dinamiklerinin arkasında, negatif frekansa bağlı seçilim olabileceğini düşündük. Bu moda değişiminin sebebi, belki de insanların George Clooney gibi ünlülerin sakallarını taklit etmesidir. Ancak bu sayı giderek arttıkça ve bando vagonu etkisi denen trende uymanın sıradanlığı baş gösterince, bu sakal türünün popülerliğinin tepe noktasına ulaşmış oluyoruz.

Evrimsel genetik dahilinde NFBS çok önemli bir olgudur. Daha nadir bulunan genleri, daha sık bulunan genlere karşı korur. Örneğin lepistes balıklarını düşünün. Renkli noktacıklara daha az sahip olan erkekler, daha az yenirler. Ancak Brooks'un açıkladığı üzere, bu balıklar bir süre sonra daha fazla hayatta kaldıkları için çok yaygınlaşırlar ve kısa sürede dişi lepisteslere daha az çekici gelmeye başlarlar. Daha doğrusu, daha renkli olanlar dişiler tarafından giderek artan çekiciliğe sahip olur. Böylece, parlak noktalara sahip olanların frekansının azalması, seçilimin onları desteklemesine neden olur. Bu, Doğal Seçilim ile Cinsel Seçilim arasındaki dengenin harika örneklerinden birisidir.