Yaban

Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974), Tanzimat'tan Cumhuriyet'e uzanan Türk toplumunun ve aydın kesiminin en önemli gözlemcilerinden ve kaleme alan isimlerinden biridir. Onun hayatı, edebi kişiliği kadar, ülkesinin geçirdiği köklü dönüşümlerle de sıkı sıkıya bağlıdır. Mısırlı köklü bir aileden gelen Yakup Kadri, iyi bir eğitim alarak çok yönlü bir entelektüel kimlik edinmiştir. Fecr-i Ati topluluğunun ilk dönemlerinde edebi hayata adım atmış, ancak asıl olgunluğunu Milli Edebiyat ve Cumhuriyet dönemlerinde yakalamıştır. Bu süreçte özellikle Türkçülük ve Batılılaşma akımları arasındaki gerilimleri ve arayışları kendi düşünce dünyasında sentezlemeye çalışmıştır. Yakup Kadri'nin hayatı sadece yazmakla sınırlı kalmamıştır; o aynı zamanda aktif bir siyasetçi ve diplomat olarak da önemli görevler üstlenmiştir. Milletvekilliği ve çeşitli ülkelerde elçilik yapması, ona farklı kültürleri, insanları ve toplumsal yapıları yakından gözlemleme fırsatı sunmuştur. Bu deneyimler, onun eserlerine derinlik ve gerçekçilik katmasında büyük rol oynamıştır.

Yaban, Yakup Kadri Karaosmanoğlu tarafından 1932 yılında Türkçe olarak kaleme alınan ve Türk romanının temel taşlarından biri kabul edilen bir eserdir. Roman, Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele yıllarında Anadolu'nun gerçeklerini, aydın bir yedek subay olan Ahmet Celal'in gözünden anlatır. İstanbul'da yetişmiş ve Batı kültürüyle yoğrulmuş Ahmet Celal, kolunu savaşta kaybettikten sonra Anadolu'nun ücra bir köyüne yerleşir. Amacı, köylüyle yakınlaşmak, onları anlamak ve Anadolu'ya adapte olmaktır. Ancak köyde karşılaştığı tablo, onun beklediğinden çok farklıdır. Kendi değer yargıları, düşünce yapısı ve yaşam biçimiyle, köylünün dünyası arasında derin bir uçurum olduğunu fark eder. Köylüler onu, kendilerine yabancı, anlaşılmaz bir figür olarak görür ve bu yüzden ona "yaban" derler. Roman, bu aydın-halk kopukluğunu ve aydının Anadolu gerçekliğine ne denli uzak düştüğünü çarpıcı bir şekilde gözler önüne serer. Ahmet Celal'in iyi niyetli tüm çabalarına rağmen, bu iki dünya arasındaki yabancılaşma giderek derinleşir. Eser, aynı zamanda Milli Mücadele'nin Anadolu'daki yansımalarını, halkın savaşa bakışını ve zorlu yaşam koşullarını da gerçekçi, yer yer acımasız bir dille betimler.