Doğuran Memeliler (Theria)

Tanım ve Genel Bilgiler

Yavrularını doğururlar ve bütün memeliler gibi süt ile beslerler. Anne ile madde alışverişini sağlayan plasenta ve umbilikal kord (göbek bağı) sayesinde gerçekleşir. Kulaksız foklar (Phocidae) dışında dış kulakları bulunur. Eteneliler çoğunlukla diş yapısına göre sınıflandırılırlar. Yumurtalayan memeliler (Prototheria) gibi coracoid kemiğe sahip değillerdir. Sadece kürek kemiğinin bir uzantısı olan processus coracoideus olarak bulunur.

Keseli (Metatheria) ve eteneli (Theria) yavruları, annenin immün sistemini baskılayarak anne içerisinde gelişimini sürdürmeye devam eder. Fakat keseliler kısa bir hamilelik dönemi ardından yavrularını tam gelişmemiş olarak doğururken, etenelilerde bu süreç daha uzun sürdüğü için yavru gelişim sürecinde daha fazla ilerleme katedebilir. Zira keselilerin çoğunda gerçek plasenta bulunmaz.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Yaşayan neredeyse bütün memeliler bu alt sınıfın üyesidir. Sadece ornitorenk (Ornithorhynchus anatinus) türünü barındıran ornitorenkgiller (Ornithorhynchidae) ve 4 tür echidna diye bilinen dikenli karıncayiyengiller (Tachyglossidae spp.) üyesi dışındaki bütün memeliler bu alt sınıftadır. İçerisinde keseliler (Metatheria) ve eteneliler (Theria) olmak üzere iki büyük aşağı sınıfa (infraclass) ayrılır.

Erken Kretase Devri'ne ait nesli tükenmiş 160 milyon yıllık Juramaia sinensis isimli bir tür keşfedilmişti. Bu tür, ilk doğuran memeli (Theria) özelliklerini barındırıyordu. Ancak moleküler analizler, doğuran memelilerin Orta Jura gibi daha önceki zamanlarda evrimleştiğini gösteriyor.

Plasentanın gelişimi başlıca sintisin (syncytin) proteini sayesinde gerçekleşir. İlginçtir ki yapılan genetik analizlere göre bu proteini kodlayan genin memelilerde bulunması bir retrovirüs enfeksiyonu sayesinde mümkün oluyor! Çünkü retrovirüsler, ters transkriptaz enzimi ile RNA'dan DNA yapabiliyorlar. Ayrıca konak hücrenin genomuna gen yerleştirebiliyorlar veya mutasyonlara neden olabiliyorlar. Bazı omurgalı hayvanlarda bu retrovirüs enfeksiyonu takip edilirse, çeşitli plasenta benzeri yapıları görmek mümkün olabilir. Örneğin 25 milyon yıl önce yaşamış bir sürüngen fosilinde plasenta benzeri izlerin bulunma nedeni bundan kaynaklanıyor olabilir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Dünya'nın neredeyse her yerinde yayılmışlardır. Derin denizlerdeki balinalardan, gökyüzündeki yarasalara kadar görülebilirler. Örneğin Cuvier gagalı balinası (Ziphius cavirostris) 2992 metre dalabilmesi ile bilinen en derin dalabilen memelidir. Aynı şekilde çok soğuk ve çok sıcak iklime dahi uyum sağlayabilmişlerdir.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Tazmanya kaplanı (Thylacinus cynocephalus), çöl fare-kangurusu (Caloprymnus campestris), Sardinya pikası (Prolagus sardus), Falkland tilkisi (Dusicyon australis), Arap ceylanı (Gazella arabica), kuagga (Equus burchelli quagga) ve Steller denizineği (Hydrodamalis gigas) gibi onlarca türün nesli tükenmiştir.

Diyet ve Metabolizma

Otçul ve etçil çok geniş bir diyet yelpazesine sahip bir alt sınıftır. Sadece böcekçil ve balıkçıl beslenenler de oldukça yaygındır.

Etimoloji

Latince Theria "meme" anlamına gelmektedir.