Evrim Ağacı, Türkiye'nin en çok ziyaret edilen ve en güvenilir popüler bilim platformu. Ancak bizi firmalar veya kurumlar fonlamıyor. Evrim Ağacı'nı tek kaynağı var: Okur/izleyen desteği... Bu nedenle, SİZİN de desteğinize ihtiyacımız var. Bu sayfadaki yöntemlerle Türkiye'de bilim anlatıcılığına ve okuryazarlığına katkı sağlayabilir, daha fazlasını başarmamızı mümkün kılabilirsiniz. Çok teşekkürler!
Blokzincir ile çalışan, Chrome benzeri tarayıcıyı kullanarak bize destek olabilirsiniz.
Blokzincir ile çalışan, YouTube benzeri video sitesini kullanarak bize destek olabilirsiniz.
Evrim Ağacı'ndaki yayınlarımız içinde maddi destek çağrımızı duymuş olabilirsiniz. Takipçilerimiz, Patreon ve Kreosus isimlerini çok iyi bilecektir. Birçok internet sitesi "ücretsiz" yayın yaparken, Evrim Ağacı'nın neden maddi destek istediği konusu, haklı olarak kafalarda soru işaretleri oluşturabilir. İzah edelim.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Diğer anlatıcıların birçoğunun "yan iş" veya "hobi" olarak bilim anlatıcılığı yapmasında elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih ve imkân meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer Evrim Ağacı'ndaki çalışmalarımızı mesleğimiz hâline getireceksek, profesyonel mesleklerimizi bırakma kararımızı kısmen de olsa meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde etmek zorundayız (çünkü bilim, tek başına karın doyurmuyor). Bunu yapamazsak, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Bize maddi destekte bulunmayı tercih eden kişilerin büyük bir kısmı, YouTube videolarımız ve canlı yayınlarımız dolayısıyla bize bu desteği vermeyi seçiyorlar. Bu harika, çünkü biz de daha çok video çekmek, yepyeni yayın formatlarıyla sizlere bilimi daha verimli şekilde taşımak istiyoruz! Ancak burada atlanmaması gereken, çok kritik bir nokta var...
Daha FazlaEvrim Ağacı sadece bir YouTube kanalı değil! YouTube, bizim için belirli bir takipçi kitlemizle bir iletişim aracından ibaret. Bunu şöyle düşünün: BBC gibi bir haber kanalı veya Smithsonian Enstitüsü gibi bir akademik kuruluş, düzenli olarak YouTube videoları da yayınlıyor; ancak bu, onları "YouTuber" yapmıyor. YouTube'u sadece kitlelerine ulaşmak için bir diğer araç olarak kullanıyorlar. Aynı şey, bizim için de geçerli.
Bizim asıl varlık alanımız internet sitemiz. Biz bir bilim platformu geliştirme peşindeyiz. Evrim Ağacı olarak, Türkiye'nin (ve hatta dünyanın) gördüğü en kapsamlı bilim platformunu geliştirmeye çalışıyoruz! Bu platform, bilimseverlerin birbiriyle etkileşime geçebilmesini, okulda göremedikleri eğitimi görebilmelerini, kendilerine özel eğitim programları hazırlayabilmelerini, akademisyen ve uzmanlarla bilimseverleri buluşturabilmeyi ve daha nice detayı mümkün kılacak!
Bunları mümkün kılmak için Evrim Ağacı'nda aşırı kapsamlı kodlama ve yazılım bilgisi gerektiren dijital projeler geliştiriyoruz, her gün yepyeni yazılar yazıyoruz, yazarlar ve editörlerle çalışarak insanlarımıza tamamen ücretsiz bir şekilde içerikler sunuyoruz, videolar hazırlayıp düzenliyoruz, gerçek hayatta etkinlikler düzenliyoruz. Normal bir meslek, insanların haftada 40-45 saatini alırken, Evrim Ağacı'nın tüm işleri bizim haftada 80-100 saatimizi alıyor - ve buna rağmen tüm içeriklerimizi tamamen ücretsiz ve halka açık olarak sunmaya devam ediyoruz!
Dolayısıyla Evrim Ağacı'nı bir "hobi" olarak göremeyiz. Bu bir "iş". Ve biz mühendislik, biyoloji, vb. aslen diplomamız olan alanlarda bir işe girmeden, bu işi bu kadar aktif, bu kadar büyük, bu kadar yüksek hedeflerle devam ettirmek istiyorsak, bilimseverlerden gelecek maddi desteklere muhtacız. Yani neden destek istediğimizin bir diğer kısa cevabı şu: Çünkü ihtiyacımız var. Olmasaydı, tabii ki biz de maddi destek istemezdik; keşke "para" lafı bir kez bile geçmeksizin bu işi yapmayı sürdürebilseydik. Ancak ne yazık ki henüz böyle bir evrende yaşamıyoruz.
Şunu bilmenizi istiyoruz: Bizler de sizler gibi insanlarız, paragöz falan değiliz. Aşkla tutkulu olduğu bilim anlatıcılığını sonuna kadar sürdürmek, bunu yaparken de insana yakışır bir yaşam sürdürebilmek isteyen kişileriz; hepsi bu.
Maddi hedeflerimiz de çok sayıda projenin analizine ve resmi olarak çalışmak istediğimiz iş arkadaşlarımıza ödemek istediğimiz maaşları gözeterek belirleniyor. Eğer ki "maaş" anlamında maddi ihtiyaçlarımızı karşılayacak, şu anda tamamen gönüllü olarak geliştirme yapan yazılımcı veya editör dostlarımıza ödemeler yapabilecek gelir kaynaklarını yaratamazsak, Evrim Ağacı'nı tamamen bırakıp kendi işlerimize dönmemiz gerekecek.
Daha FazlaYani biz bu işi "hobi" olarak değil, "profesyonel" olarak yapma arzusundayız; bu yöndeki samimiyetimizi göstermek adına da kendi mesleklerimizin peşinde koşmak yerine, akademik mezuniyetimiz sonrasında doğrudan doğruya Evrim Ağacı'na yüklenmeyi seçtik. Çünkü biz, Evrim Ağacı'nın Türkiye'nin aydınlanması ve ilerlemesi için önemli bir araç olduğuna inanıyoruz; bu nedenle de neredeyse 10 yılımızı adadığımız bu projeyi yarım bırakmak istemiyoruz.
Bu açıdan bakıldığında, sizlerden gelen maddi destekler bizlerin maaşlarını ödüyor; daha fazla içerik üretebilmemizi sağlıyor, ekibimize yeni çalışanlar dahil edebilmemizi ve profesyonelleşebilmemizi sağlıyor, yeni projelere ve uzmanlara yatırım yapabilmemizi mümkün kılıyor. Bunu yapan tek dijital proje biz değiliz, ilk de değiliz, son da olmayacağız.
Tabii ki farklı gelir modelleri mevcut. Mesela Medium gibi blog siteleri veya The New York Times gibi gazeteler, ayda 3-5 adet içeriklerini okumanıza izin verip, sonra sizden para isteyebiliyorlar. Bunu biz de yapabiliriz; ancak yapmak istemiyoruz - çünkü bu modelin bize ve bilime uygun olduğuna inanmıyoruz! Biz şuna inanıyoruz: Bilim, ücretsiz olarak erişilebilir ve halka açık olmalıdır. Jonas Salk'ın dediği gibi: Güneş'i patentleyemezsiniz!
Daha Fazla
Çok sayıda diğer oluşum ise, tamamen reklam gelirleri ile ayakta duruyor, dışarıdan reklamlar alıyorlar. Bu oluşumları izleyicilerini ve okurlarını reklama boğarak reklam gelirlerini arttırmaya çalışıyorlar. Zaten biliyorsunuzdur; ama bilmiyorsanız da, Türkiye'deki gazetelerin, televizyon kanallarının, profesyonel haber oluşumlarının sitelerini 30 saniyeliğine ziyaret ederek, ne demek istediğimizi anlayabilirsiniz. Reklam konusuna az sonra döneceğiz.
The Guardian ya da Wikipedia gibi bazı diğer oluşumlar, okurlarının maddi destekleriyle ayakta durmaya çalışıyorlar. Biz de bunu yapabileceğimize; Türkiye'de bilim anlatıcılığına yeterince değer veren çok sayıda okurumuz olduğuna inanıyoruz. İçeriklerimizi ülkemizdeki her bir insana, %100 ücretsiz olarak ulaştırmak için kendimize söz verdik ve bu sözden çıkmayacağız.
Dış reklamlara ve reklam gelirlerine gelirsek... YouTube üzerinden yayın yapan veya yazdıkları viral içeriklerle reklam gelirleri peşinde koşan kişi ve grupların hemen hepsinin "eğlence" (İng: entertainment) alanında içerik ürettiği gerçeği gözünüzden kaçmamıştır. Bu bir tesadüf değil.
Bu alandaki içerikler, çok geniş ve uluslararası kitlelerce aşırı fazla tüketildiği/izlendiği için, çok büyük sponsorlar ile anlaşabilmekteler. Bu, ülkemizde de böyle, yurt dışında da böyle... Örneğin, epey kaliteli olduğunu düşündüğümüz bir eğlence kanalı olan Dude Perfect'in sponsorlarına bir göz atın: Hasbro, NFL, Chelsea FC, Coca Cola, NBA, Nike, Pepsi, Cheetos... Ne ararsanız var! Hiçbir şey olmasa, en azından başları sıkıştığında bile başvurabilecekleri sponsor potansiyelleri bulunuyor.
Bizim için reklam anlaşması yapmak çok zor; çünkü içeriklerimiz milyonlarca izlenmesi/okunması için değil, yukarıda belirttiğimiz hedeflerimiz çerçevesinde, Türkiye'de Türkçe bir bilim arşivi yaratmak amacıyla çekiliyor/yazılıyor. Eğlence sektörü ile kıyaslanacak olursa, bilim anlatıcılığının ne kadar az tüketildiğini tahmin edebilirsiniz.
Daha FazlaReklam almakla ilgili bir diğer sorun da şu: Sponsorluk, sponsora boyun eğmeyi gerektiriyor. Onların mesajını, Evrim Ağacı'na güvenen kitleye sırf maddi bir ilişki içinde iletmeyi gerektiriyor. Bu durumda, özenle inşa etmeyi sürdürdüğümüz Evrim Ağacı'nın prestijini olumsuz etkileme riskini taşıyor. Reklamların özgürlüğü ve tarafsızlığı zedeleyebilecek olmasından endişe ediyoruz. Kitle fonlamayı seçmemizin nedeni de bu: Biz, sadece okurlarımız tarafından desteklenerek, tamamen bağımsız kalabiliyoruz ve hiçbir tekil kişinin güdümü altına girmemiş oluyoruz. Buna az sonra döneceğiz.
Buna rağmen kendi şartlarımıza, ilkelerimize ve vizyonumuza uyan reklamları almayı ve ek gelir kaynakları yaratmayı bir alternatif olarak aklımızda tutuyoruz. Bu konudaki özgün ve net tutumumuzu buradan öğrenebilirsiniz.
Ancak tüm bu idealist tutumumuz, asıl sorunu değiştirmiyor: Evrim Ağacı için yaptığımız diğer tüm işlere ek olarak, bir de YouTube videolarımızın hazırlanması, çekilmesi, düzenlenmesi günler, hatta kimi zaman haftalar alıyor. Bazı yazılarımız üzerinde günlerce ve haftalarca çalışmamız gerekiyor; birçok "kısa" içeriğimiz bile ortalama 2-3 saat vaktimizi alıyor. Dahası, geliştirdiğimiz dijital projeler aylarca kod yazmamızı gerektiren cinsten! Dolayısıyla maddi kaynağımızı sadece reklam anlaşmalarından yaratmamız mümkün değil. Sadece bu işe kıymet veren izleyenlerin ve okurların desteği ile yaratabiliriz. Başka (bildiğimiz) yolu yok.
Başka bir nokta reklam gelirlerinin problemleri... İngilizce bir reklam, Türkçe bir reklama göre ortalama 13 kat, kimi zaman çok daha fazla gelir getiriyor. Türkiye'deki bir siteye Almanya'dan gelen her bir kullanıcı, Türkiye'deki bir kullanıcıdan 3 ila 8 kat fazla reklam geliri getiriyor. Bu farklar, ekonomik gerekçelerle her geçen gün açılıyor. Türk Lirası'nın dolar karşısında güç kaybı, bizler gibi sayısız bilim yayıncısını doğrudan veya dolaylı olarak etkiliyor.
Örneğin şu basit hesabı duymuş olabilirsiniz: "YouTube'da bir videonun izlenme sayısını
1000'e bölün, o kanal, reklamlardan o kadar dolar kazanıyor." Yani bu hesaba göre 1 milyon
izlenmesi olan bir video, 1000$ kazandırıyor. Ya da 1000 görüntüleme, 1$ reklam gelirine
karşılık geliyor. Bu bizim için geçerli değil. 15 Ekim 2019 itiribariyle
kanal
istatistiklerimize göre, kanalımızı kurduğumuzdan beri her 1000 görüntüleme için sadece
0.15$ gelir elde ettik: Sektör ortalamasından %85
daha az!
Bizim kitlemizin %98'inden fazlası Türkiye'den geliyor. Biz, bu dezavantaja ve İngilizce yayınlar yapabilecek olmamıza rağmen Türkiye için, Türkçe olarak yayın yapmak istiyoruz. Çünkü İngilizce konuşan dünyanın daha fazla bilime ihtiyacı yok; Türkiye'nin (ya da Türkçe konuşan dünyanın) var. Biz bu bilinçle yaptığımız işi yapıyoruz.
Ama yine de soralım: Bu az önce sözünü ettiğimiz ülkeler arası reklam geliri farkı ne anlama geliyor? Yabancı kanallar sadece reklam gelirleri ile bile yetinebiliyorlar (ki onun üzerine bir de ek olarak sayısız sponsorluklar alıyorlar). Çünkü İngilizce videoların kitlesi aşırı geniş, izlenmeleri milyonlarla ifade ediliyor; sadece bir ülkeyle sınırlı değiller. Hele ki içerikler "eğlence" sektöründe olunca, on veya yüz milyonlarca görüntüleme alabiliyorlar.
Yani her 1000 görüntüleme başına 1$ reklam geliri alıyor olsaydık bile, videolarımızdan ve sitemizdeki reklamlardan gelen gelirimiz ayda birkaç yüz doları geçemiyor! Yılda milyonlarca görüntüleme almamıza rağmen! Bu gelir, bırakın yazılımcımıza veya editörlerimize maaş ödemeyi, tek bir aileyi doyurmak için bile asla yeterli değil. Dolayısıyla Evrim Ağacı'nı bir "meslek" olarak sürdürmek için gelire ihtiyacımız var. İşte bu nedenle de desteklere ihtiyacımız var.
Son olarak bir diğer noktaya değinelim: Kültürü, sanatı, entelektüel düşünceyi baştan yaratan muazzam insanlar, örneğin Leonardo da Vinci veya Michelangelo gibi dehalar, sanatlarını icra etmek için maddi gelire ihtiyaç duyuyorlardı. Sonuçta yaptıkları resim veya heykel gibi işler... "Neden paraya ihtiyaçları olsun ki, 2 boya, 3 mermer ver, arada hobi olarak didinsin dursunlar." diye düşünebilirsiniz. Ama olay sadece bir işin "nasıl" ortaya çıktığı değil, o işe harcanan "emek"...
Bu emek, toplumca veya kişilerce değersiz görülüyorsa, elbette, kimse para vermemeli. Kimse sanata destek olmamalı. Ancak sanat, bilim, edebiyat, felsefe, vb. konular, insanlığı ileri götürecek, toplum için katma değer yaratan unsurlar olarak görülüyorsa, toplum da bunun daha çok üretilebilmesini elinden geldiğince desteklemeli. Mesela da Vinci ve Michalengelo'nun destekçilerinden birisi bankerlerden oluşan Medici ailesi idi. Sanatlarına değer veriyor, yaptıkları katkıyı prestij olarak görüyorlardı. Bu konuda TEDx konuşmamıza bir göz atabilirsiniz.
Ne yazık ki günümüzdeki sistem kâr potansiyeline göre yapılan işlere değer biçiyor; emeğe ya da insanlığa (ya da belirli bir alt kültüre) yapılan entelektüel katkıya göre değil.
Bu nedenle de, bu tarz işlerin yapılabilmesi için modern dünyanın bir lütfu olan "kitle fonlamaya" başvurmak gerekiyor. 2017'den beri Patreon kullanarak okur ve izleyicilerimizden destek alıyoruz.
2018'de ise, kitle fonlamanın değerini daha da iyi anlayarak ve halkın dokusunun değişmesine olacak potansiyel katkısını öngörerek, tamamen kendimiz, sıfırdan, yepyeni bir kitle fonlama sistemi geliştirdik. Kreosus adını verdiğimiz bu sistem, kendi sistemimiz ve herkesin kullanımına da açık.
Daha FazlaÇünkü "meslek" bakımından değer görmeyen birçok "iş", insanlığı asıl değiştirme potansiyeline sahip olan işler. Biz de hem kendimize, hem de biz gibi alanlarda çalışan kişilere bir araç olmak, bir platform sunmak istiyoruz. Dahası, Patreon dolar ile çalıştığı için destekçilerimize yük oluyordu; biz de TL ile çalışan sistem geliştirip, doların kur yükünü kendi omuzlarımıza alalım dedik. Çünkü Türkiye ekonomisinde, ne zor şartlar altında bize destek olunduğunu çok iyi biliyoruz. Kitle fonlama ile ilgili olarak şu soru-cevap listesine bir göz atabilirsiniz, birçok konuya değiniyoruz.
Bize Patreon veya Kreosus üzerinden destek olabilirsiniz.
Eğer bize yardımcı olmak veya bizi anlamak isterseniz, kendinize basitçe şunu sorun:
Hiçbir gelir kaynağım ve ek işim olmadan, reklamlardan yeterli miktar kazanamadan, büyük sponsorluklar al(a)madan, belirli bir çizgiyi ve düzeyi koruyarak (yani abartılı veya eğlenceli içeriklerle görüntülenme sayılarını şişirmeden), haftamın 90-100 saatini insanlara tamamen ücretsiz bir şekilde bilim anlatıcılığı yapmaya ayırmak isteyecek olsaydım, hayatımı nasıl idame ettirebilir, 'maaşımı' nereden alabilirdim?
Eğer bu sorunun, kitle fonlama (yani takipçilerden gelen destekler) haricinde işlevsel bir yanıtı varsa, biz de memnuniyetle dinlemek ve uygulanabilir ise uygulamak isteriz! Bize ulaşın:
An itibariyle aktif olarak kullandığımız gelir kaynaklarımızı 5'e ayırabiliriz:
Bizler için bağımsızlığımızın ve sürdürülebilirliğimizin en önemli kaynağı kitle fonlama destekleri! Yani okurlarımızın tek seferlik veya aylık olarak Patreon ve Kreosus üzerinden bize yaptıkları destekler... Yukarıda anlattığımız gibi, bu destekler sayesinde yola devam edebilmekte ve içeriklerimizi %100 ücretsiz tutabilmekteyiz.
Fakat kitle fonlamada hedeflenen düzeyleri tutturmak oldukça zor bir iş ve uzun yıllar alabiliyor. Bu nedenle diğer yöntemlerle de eksiklerimizi kapatmaya çalışmaktayız.
Agora Bilim Pazarı'mız aracılığıyla ürün satışı yapmaya çalışıyoruz. Ancak büyük bir firma olmadığımız, bağlantılarımız olmadığı ve Türkiye'de ürün üretmek aşırı maliyetli olduğu için bu yöntemin gelir miktarı dikkate değmeyecek kadar düşük. Eğer on binlerce ürün satabilseydik belki işe yarayabilirdi; ancak yılda birkaç yüz ürün satarak bizi sürdürülebilir kılması mümkün değil.
Evrim Ağacı'nda sürdürdüğümüz ilkeli bilim anlatıcılığını destekleyebilecek devlet ve özel kurum fonlarına aralıklarla başvuru gönderiyoruz. Ancak şu anda buradan bir gelirimiz bulunmuyor. Zaten bu tarz başvurular da sürdürülebilirlik odaklı değil, spesifik bir projeyi bitirmeye odaklı oluyor. Ayrıca ESEB için yaptığımız 2 proje hariç henüz hiçbir başvurumuz kabul edilmedi.
Evrim Ağacı genelinde, birçok diğer platformun yaptığı gibi, Google Reklamlar aracını kullanmaktayız. Bu reklamlarda gösterilenler, Google'ın sizin için uygun olduğunu düşündüğü reklamlardır ve bizim tarafımızdan seçilmemektedir. Ancak sözünü ettiğimiz gibi bu reklamların gelirleri çok düşük. Bu nedenle çeşitli kişiler, firmalar ve organizasyonlardan da reklamlar alabilmekteyiz. Bu reklamlar, sitemizde çıkan Google Reklamlar kutularından bir veya birkaçının yerinde yer alabilmektedir.
Ancak reklamlarla ilgili oldukça özgün ve ilkeli bir yaklaşıma sahibiz. Bu konuda bilgi almak için buradaki dokümanımızı okuyabilirsiniz.
Buna ek olarak, güvendiğimiz yayıncılardan sponsorlu içerikler de alabiliriz. Sponsorlu içerikler, bilimle ilişkili bir konuda bir firmanın, kurumun veya organizasyonun Evrim Ağacı okurlarına bilgi verme amacıyla yazıp yayınladığı, bilimsel standartlara uygun yazılı içeriklerdir.
Bu içerikler içinde kimi zaman spesifik bir ürüne dair bilgiler verilebiliyor olsa da, çoğu durumda sadece o firmayla ilişkili bir bilimsel konunun tanıtımı yapılmakta ve daha fazla bilgi almak için firmanın internet sitesine yönlendiren bağlantılar kullanılmaktadır.
Bu konuda da oldukça özgün ve ilkeli bir yaklaşıma sahibiz. Bu konuda bilgi almak için buradaki dokümanımızı okuyabilirsiniz.
Gelir kaynaklarımız arasından bizi bir yerlere getirebilecek olan tek itici güç kitle fonlama. Bu yüzden sizden destek bekliyoruz; çünkü yapabileceğimizin ve bildiğimizin en iyisi bu. Eğer bir yandan bilim anlatıcılığı yapıp, bir yandan maddi gelir elde edip, bir yandan da temel ilkelerimizi ihlal etmememizi mümkün kılacak, alternatif fikri olan varsa kapımız ve kulaklarımız sonuna kadar açık.
Biliyoruz, uzun bir anlatım oldu; ancak soru işareti kalsın istemedik. Çünkü maddi destek istemeyi "dilencilik" veya "camimizin damı akıyor" tarzı kültürel ögelerle eşleştirenler var.
Biz, maddi destek talebimizin onursuz bir talep olduğu kanısında değiliz. Yaptığımızın ülkemiz ve insanlık için faydası olduğuna inanıyoruz ve bunu sürdürmek için sizlerin desteklerini bekliyoruz. Hepsi bu.
Eğer bize destek olmak isterseniz, Patreon veya Kreosus üzerinden bunu yapabilirsiniz. Yapamazsanız da canınız sağ olsun, iyi ki varsınız.
Kafanızda soru işaretleri kalırsa, bize [email protected] üzerinden ulaşabilirsiniz. Sorularınızı yanıtlamaktan memnuniyet duyarız.
