Cam Kırıldığında Parçalar Neden Şiddetle Etrafa Saçılır?
Pixabay
- Çeviri
- Klasik Fizik
Camdan yapılmış bir nesne düşüp kırıldığında cam parçalarının çarpışmanın meydana geldiği noktanın bir hayli uzağına kadar dağılabildiğini gözlemlemişsinizdir. Sanki bir şeyler cam parçalarını kuvvetle itiyor gibidir. Bunun için -cam nesnenin düşerken kazandığı kinetik enerjiye ek olarak- başka bir kuvvet kaynağı daha vardır. İşte bu güç, imal edildikten sonra camın içine hapsolmuş termal basınçtan ileri gelen enerjidir.
Cam eşyalar kumun, soda külünün (sodyum karbonat) ve kireç taşının 1,700°C'ye kadar ısıtılmasıyla elde edilir. İmalat esnasında cam nesneler, içlerinde kalan gerilimin bertaraf edilmesi için cam tavlama denilen özel bir işleme [yani yavaş yavaş soğutulma işlemine] tabi tutulur. Cam, çok çabuk soğutulması durumunda daha fabrikadan çıkmadan çatlayabilir. Ancak fabrikadan çıktıktan çok daha sonra yere düşecek olursa tavlama işleminden arta kalan içerideki hapsolmuş basınç serbest kalır.
Yanlış Tavlama ve Prens Rupert Damlası
Yanlış tavlama işleminin çarpıcı etkilerini Prens Rupert Damlaları olarak bilinen gözyaşı damlası biçimindeki cam nesnelerin kırılmasında görebilirsiniz. (Prens Rupert Damlaları ismi, 17. yüzyılda yaşamış Alman bir aristokratın Kral 2. Charles'a bir dizi cam damlayı eğlence maksatlı hediye etmesinden dolayı verilmiştir.) [Ç.N: Bu cam damlaların baş kısmının çekiçle dahi kırılması çok zor iken kuyruk kısmının kırılması halinde tüm damla tuzla buz olmaktadır.] Prens Rupert Damlası eriyik haldeki camın soğuk suyun içerisine damlatılmasıyla elde edilir. Bu işlem esnasında damlanın dış yüzeyi hızlı bir şekilde soğurken iç kısmı çok daha yavaş soğur. Damlanın içi soğuyup küçüldükçe dış yüzey de içe doğru çekilmeye başlar, bu da ısı kaynaklı büyük miktarda basınç yaratır. İşte damlanın kuyruk tarafının kırılması bu biriken enerjinin serbest kalmasına ve böylelikle damlanın muazzam bir şekilde patlayarak un ufak olmasına yol açmaktadır.
Evrim Ağacı Notu: Prens Rupert Damlası ile ilgili bir videoyu buradan İngilizce olarak seyredebilirsiniz.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
12
-
9
-
5
-
3
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Çeviri Kaynağı: Science Focus | Arşiv Bağlantısı
- Gareth Mitchell. Why Does Glass Shatter So Violently?. (18 Kasım 2018). Alındığı Tarih: 18 Kasım 2018. Alındığı Yer: Science Focus | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/05/2025 22:46:59 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7453
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in Science Focus. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.
