Bozuk Yürüyen Merdiven Yanılgısı: Çalışmayan Bir Yürüyen Merdiven, Neden Dengemizi Bozar?
Yürüyen merdiven yanılgısının (İng: "Phantom Escalator") artık bilimsel bir açıklaması var!
- İndir
- Dış Sitelerde Paylaş
Metrolardaki yürüyen merdivenler sık sık bozulur. Bir sakatlığınız veya ağır çantalarınız olduğunda bu durum oldukça rahatsız edici bir hal alabilir.
Yaklaşılan bozuk merdivenin çalışmayacağının bilinmesine karşın çoğu insan attıkları ilk adımda normal merdivenlerde rastlanmayan bir denge kaybıyla karşılaşırlar. Oysaki bozuk bir yürüyen merdivenin normal bir merdivenden hiçbir farkı yoktur. İşte gizemli olan da budur.
Eğer bir şey sizde merak uyandırdıysa, muhtemelen bir yerlerde bir bilim insanı da aynı merakı yaşamıştır. Gerçekten de, R. F. Reynolds ve A. M. Bronstein adındaki iki araştırmacı, 2003 yılında "Yürüyen merdivenin çalışmamasından emin olunmasına rağmen yaşan tuhaf denge duyarlığı" olarak tanımladıkları "Bozuk Yürüyen Merdiven Yanılgısı" (İng: "Broken Escalator Phenomenon") adlı çalışmalarını yayınladılar.
Bu hissiyatı bir deneyle canlandırmak isteyen araştırmacılar, katılımcıların sabit biçimde üstünde durabilecekleri bir kızak kullandılar. Denekler önce, hareketsiz kızağın üstüne on defa adım attılar. Ardından, yirmişer kez aynı durumu kızak hareketliyken tekrarladılar. Araştırmacılar üçüncü deneyde kızağı durdurup tekrardan kızağa adım atılmasını istediler. Bu defa katılımcılar, kızağın hareketsiz olduğunu bilmelerine rağmen kızağa gövdelerinin öne gitmesine sebep olacak kadar gereksiz bir hızla adım attılar.
Çalışmada, bulundukları son pozisyondan 14.9 santimetre yukarı doğru bir sapmanın yaşandığı gösteriliyor. Deneklerin büyük çoğunluğu, bu duygu karşısında hayrete düştüklerini, bazıları ise bunu çalışmayan bir yürüyen merdivene adım atmakla kıyasladıklarını belirttiler. Çalışmada şöyle söyleniyor:
Yürüyüş biçimimizin, yürüyen merdiven veya koşu bandı gibi hareketli yüzeylere uyum sağlaması modern şehirlerin bir parçası haline geldi.
Öyle görünüyor ki, bir platforma sarsıntısız geçebilmek amacıyla yaptığımız hızlı yürüme veya hafifçe öne eğilmek gibi eylemler, hareketsiz olduğunu bildiğimiz bir yürüyen merdivene adım attığımızın farkında olduğumuzda bile kolayca düzeltemeyeceğimiz eylemler olarak beynimizde yer edinmişler.
Benzer bir etki daha önce kaygan olan bir yüzeye daha dikkatli adım atan insanlarda gösterildi. PLOS One dergisinde yayımlanan bir başka araştırma, alışılmış bir görüntünün (örneğin görmeye alışık olduğumuz hareket halindeki yürüyen merdivenlerin), yürüyen merdivenlerle ilgili yanılsamaya sebep olan ana etken olduğunu ileri sürüyor. 2003'te yapılan bu deneyin sonucu şu şekilde belirtiliyor:
Motor sistemimiz, yeni öğrenilen iki davranış arasında ani geçişler yapamamaktadır; koşullar öngörülebilir olsa bile!
Etkinin bilinçli bir şekilde bastırılmayı denenmesi durumunda dahi bu durum geçerlidir. Bunu kendiniz deneyin! Bedenimizi kontrol edebilmemize rağmen, vücudumuzun bazı bölgeleri pozisyonunu koruyacak ve yürüyen merdivene adımınızı attığınızda, her insan gibi siz de hakimiyetinizi kaybedeceksiniz.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git- 56
- 22
- 13
- 11
- 10
- 10
- 3
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- Çeviri Kaynağı: The Atlantic | Arşiv Bağlantısı
- A. M. Bronstein, et al. (2009). What The “Broken Escalator” Phenomenon Teaches Us About Balance. Annals of the New York Academy of Sciences, sf: 82-88. | Arşiv Bağlantısı
- T. Fukui, et al. (2009). Odd Sensation Induced By Moving-Phantom Which Triggers Subconscious Motor Program. PLOS One. | Arşiv Bağlantısı
- R. F. Reynolds, et al. (2003). The Broken Escalator Phenomenon. Aftereffect Of Walking Onto A Moving Platform. Experimental Brain Research, sf: 301-308. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/12/2024 22:08:08 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7907
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in The Atlantic. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.