Gök Girsin, Kızıl Çıksın

“Gök girsin, kızıl çıksın” atasözünü belki duymuşsunuzdur. Bu atasözü, Türk’lerde savaşa giderken yaygın olarak kullanılan bir sözdür. Bu ata sözü, kılıcın düşmanının bedenine saplanması ve çıkartılmasını konu alıyor.

Eski Türkçe’de gök, diğer bir deyişle kök sözcüğü mavi anlamına gelmektedir ve sözü günümüz Türkçesine çevirdiğimizde mavi girsin, kırmızı çıksın gibi bir anlam ifade ediyor. Çelikten yapılan kılıçtan mavi renkli olarak bahsedilmesi kılıcın boyanması gibi bir sebepten ziyade direkt olarak metalürji biliminin ana konularından biri olan ısıl işleme dayanmaktadır.

Çelik, üretildikten sonra çeşitli özelliklerini güçlendirmek üzere ısıl işlemlere tabi tutulur. Bu ısıl işlemlerden en yaygın olarak bilineni çeliğe su vermektir ki su verme işlemi çeliği belirli bir dereceye ısıttıktan sonra suya daldırılarak hızla soğutmak anlamına gelmektedir. Hızlı şekilde soğutulan çeliğin atomik kristal yapısında çok miktarda iç gerilme meydana gelir ve bu durum çeliği çok keskin yapmakla birlikte aşırı derecede kırılgan bir hale getirir. Oluşan iç gerilmeleri gidermek ve çeliği daha tok bir hale getirebilmek için temperleme adı verilen bir ısıl işlem uygulanmaktadır. Temperleme işleminin Türkçe terminolojideki adı menevişleme işlemidir ki meneviş sözcüğü eski Türkçe’de mavi parıltı anlamına gelmektedir.

Menevişleme işlemi sonrasında çelik kırılgan yapısından kurtularak daha dayanıklı bir hal alır ve bu esnada yüzeyinde mavi parıltılar görülmeye başlanır. Bu sebeple üretilen kılıç su verilip menevişlendikten sonra gök rengini almış olur.

Türkler çok eski çağlardan bu yana sıcak demircilikteki ustalıklarıyla bilinen bir millettir ki bu durum atasözlerine kadar işlemiştir. Ürettikleri kılıçların düşmanlarının bedenlerine gök girip kızıl çıkmasından yola çıkmasından yola çıkarak kültürümüze yerleşmiş bu atasözü de önemli bir kanıttır.