Bir Akasya Ağacı, Kendini Fillere Karşı Korumak İçin Karıncalarla İşbirliği Yapıyor!

Acacia (akasya) karakteristik olarak dikenleri olan bir çalı veya ağaç cinsidir (Yunancada "diken" anlamına gelen "akis" sözcüğünden adını almıştır). Bazı Acacia türleri, ağaca birtakım yararlar sağlayan karınca türlerine ev sahipliği yaparlar.

Karınca-Acacia mutualizminin bir örneği Afrika savanlarında gözlenir. Bu savanlarda, filler ağaçsı bitkilere geniş çaplı hasarlar verirler. Ağaçlar bu yıkıcı otçulluğa karşı (ağacın tümü bile tüketilebilir) çok çeşitli savunmalar geliştirmişlerdir. Acacia ağaçları filleri caydırmak için dikenlerin yanı sıra zevkle yenebilirliği azaltmak amacıyla kimyasal caydırıcılar da kullanırlar. Bu savunmalara karşın sıklıkla yetişkin ağaçların ölümüyle sonuçlanan ciddi hasarlara uğrarlar. A. drepanolobium olarak adlandırılan bir Acacia türü karıncaları “muhafız” olarak kullanır. Bu ağaçlar fil otçulluğuna nadiren maruz kalırlar. Filler ağacın dallarını tüketmeye kalkıştıklarında karıncalar filin hortumuna üşüşüp hortumun hassas iç bölgelerini ısırırlar. Bu savunma oldukça etkilidir.

Ağaçlar, bunun karşılığında muhafızlarına olan borçlarını domatia adı verilen, şişkin dikenler şeklindeki yuvalar olarak öderler. Sadece Acacia değil, başka birçok bitki türü karıncalar, keneler ve diğer eklembacaklılara (böcekler ve örümcekler gibi eklemli bacakları olan şeyler) kendilerine sağladıkları hizmetin karşılığında domatia temin eder. A. drepanolobium, domatia’ya ek olarak, yaprak dipleri yakınlarındaki çiçek-dışı nektar bezlerinde üretilen şekerce zengin nektar da sağlar. Bu nektar bazı muhafız-karınca türlerinin ihtiyaç duyduğu tüm yiyeceği karşılar.

Bu ilişkinin Acacia ağaçlarına bedeli çok yüksektir. A. drepanolobium ağacından tüm karıncaların uzaklaştırıldığı bir deneyde, bu ağacın karıncalı ağaçlara göre daha hızlı büyüdüğü görülmüştür. Söz konusu ağaçlar, görünüşte küçük bir şey (filler tarafından bir daha rahatsız edilmemek!) karşılığında bütün karınca kolonisine yiyecek ve barınak sağlarlar. Bedel ağır olsa da ağacın tüm yaşamı süresince sağlanan fayda muazzamdır. Karıncalar olmasa bu ağaçlar otçullar tarafından tamamen tüketilerek gen havuzundan çıkarlar.

Hiç kullanmayacağınız pahalı bir güvenlik ağına yatırım yapmak, ihtiyaç duyduğunuzda güvenlik ağınızın olmamasından iyidir. Otçulluğa maruz kalmanın mahvedici sonuçları, koruma karşılığında ödenen bedelleri iyi bir yatırıma dönüştürür. Bu durum, itfaiye hizmeti için yapılan harcamalara benzetilebilir. Hiçbir zaman bu hizmete ihtiyaç duymayabilirsiniz, ama evinizde bir yangın çıktığında söndürmeye gelen itfaiye ekibini büyük bir memnuniyetle karşılarsınız.

Ağaçlar ve karıncalar arasındaki faydacı ortaklık otçullar ağaç yapraklarını yediği sürece vardır, otçulların yokluğunda ortaklık da bozulur. Otçulların ortam dışında tutulduğu deneylerde ağaçların nektar bezi ve domatia sayılarında düşüş gözlenmiştir. Bu durumda karıncalar yedek yiyecek kaynağı olarak özsu emici asalak böceklere yönelirler ve kendilerine barınak sağlayan kınkanatlı larvalarıyla ağaçların asalaklık düzeyinin artmasını kolaylaştırırlar.