Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Bilim, Yasalar ve Teoriler

Bilim, Yasalar ve Teoriler
3 dakika
5,986
Tüm Reklamları Kapat
Bilimde, yasaların var olmadığı yasası haricinde hiçbir yasa yoktur.

John Archibald Wheeler (Genel Görelilik ve Nükleer Füzyon çalışmalarıyla ünlü Amerikan teorik fizikçisi; "karadelik" terimini yaygınlaştıran, "nötron moderatörü", "kuantum köpük", "solucan deliği" gibi terimlerin babası)

Wheeler'ın burada katı ve net bir şekilde söz ettiği gerçek, 1. Dünya Savaşı öncesinde temelleri atılan ve 2. Dünya Savaşı sonrasında yeniden hızla yükselişe geçen teorik fiziğin aldığı darbenin fizik ve genel olarak bilim camiasında yarattığı darbeyi harika bir şekilde yansıtmaktadır. Eskiden ellerinde bilimsel bir açıklama olmayan insanlar, Newton gibi ilk büyük bilim insanlarının sözlerine "değişmez yasalar" olarak sarılmışlardır. Örneğin Newton, cisimlerin birbirine hareketini, iki cisim arasında birbirlerini çekmeye yarayan bir "kuvvetin" varlığı olarak açıklaması, "Newton'un Kütleçekim Yasası" olarak anılma ile sonuçlanmıştı. Ortada başka hiçbir izah yokken ve o güne kadar hiçbir zaman bu kadar somut bir izah yapılamamışken, bu açıklamanın değişmez bir kanun olarak görülmesi çok normaldi. Sonraki asırlarda da Newton'un açıklamasına alternatif sunulamadığı için, söz konusu açıklamanın bir "yasa" olduğu fikri güç kazandı.

Tüm Reklamları Kapat

Ta ki Einstein, kendi açıklamasıyla gelene kadar... Einstein, sadece Newton'un yaptığı açıklamanın belli sınırlar haricinde hatalı olduğunu göstermekle kalmadı, aynı zamanda Newton'un evrene bakış açısının bile tamamen hatalı olduğunu ispatladı. Bu, fizik ve genel olarak bilim için büyük bir devrimdi! Nasıl olur da Newton'un "yasası" olarak bilinen, hatta hala kendisini güncellememiş okullarımızda yasalar olarak anlatılan bu açıklamalar yanlışlanabilirdi? Nasıl olur da bunlardan daha kapsamlı bir açıklama getirilebilirdi? Bilim camiası hemen duruma adapte oldu ve kendilerini güncelledi: bilimde "yasa" denen şeyler, sadece basit gözlemlerdi. "Cisimler birbirlerine doğru hareket ederler.", "Canlılar nesiller içerisinde değişir." gibi gözlemler, sıradan doğa yasalarını, ya da daha yumuşak tabiriyle "ilkeleri" ifade ediyordu. Bunların da değişmesi mümkündü ama; değişmeleri için çok daha köklü etkiler gerekiyordu: örneğin doğanın yapısının, dokusunun, genel işleyiş biçiminin değişmesi gibi...

Yasalar kısa, net ve öz "durum bildirimleri" idi. Ancak bundan fazlası olamazlardı. Yani bir doğa yasasından söz ederken, sadece yalın bir gerçekten söz edebilirdiniz. O gerçeğin neden ya da nasıl o şekilde olduğunu, nasıl işlediğini, vb. soruları bilemezdiniz. İşte bu yasaları açıklayan, gözlemlere ve deneylere dayalı daha üst ve kapsamlı açıklamalara teori denmeye başlandı. Teoriler, kanunları ve bunlardan yola çıkarak geliştirilen hipotezleri, o hipotezleri test ederken uygulanan deneyleri ve onların sonuçlarını kullanan, sistemli, güvenilir, test edilmiş açıklamalardı. Cisimlerin birbirine doğru hareket etme eğilimi gerçeğini/yasasını/ilkesini Newton kendince açıklamıştı. Fakat uzay-zamanı ayrı düşünmüş, evrensel hız sınırı olan ışık hızını ve etkilerini hesaba katamamıştı. Einstein bunları da yaparak uzay-zamanın birbirine bağlı olduğunu göstermiş, çok daha kapsamlı bir teori geliştirmişti. Böylece eskiden "Newton Yasası" olarak bilinen, halbuki doğrusu "Newton'un Kütleçekim Teorisi" olması gereken açıklama, "Einstein'ın Görelilik Teorisi" ile güncellenmiş ve geliştirilmişti. Newton'un teorisi elbette çöpe atılmamıştı. Hala da kullanılıyor. Fakat sınırlı bir açıklama olduğu anlaşılmıştı. Hele hele "değişmez bir yasa" olmadığı çok net gösterilmişti. Dahası, Einstein'ın açıklaması bile güncelleniyor. Günümüzde Kuantum Mekaniği dahilinde geliştirilen "Kuantum Alan Teorisi", kütleçekimine daha da kapsamlı bir açıklama sunmaya çalışıyor. Teoriler, daha fazla veri, gözlem, deney, hipotez ve kanunla beslenerek, bilime ve evrene verdiğimiz anlama güç katıyorlar. Yani kanunlar eskiden bilimin gözbebekleri olsa da, günümüzde sadece temel birimleri olarak yer alıyor. Kanunlar teorileşemiyor, sadece teorilerin parçaları olabiliyorlar. Teoriler de kanunlaşamıyor, çünkü daha kapsamlı bir açıklamanın, daha temel ve sınırlı bir durum bildirimine "dönüşmesi" gibi bir şey mantıksal olarak da söz konusu değil.

Tüm Reklamları Kapat

İşte bu nedenle doğada canlıların nesiller içerisinde değiştiği gerçeğine/yasasına/ilkesine "evrim yasası" ya da kısaca "evrim" diyoruz. Bu evrimin Doğal Seçilim, Yapay Seçilim, Cinsel Seçilim, Akraba Seçilimi, Grup Seçilimi, Mutasyonlar, Transpozonlar, Gen Çaprazlanması, Yatay Gen Transferi ve benzeri diğer doğa yasaları etkisi altında nasıl gerçekleştiğini açıklayan bilimsel, güvenilir, test edilmiş, tekrar edilebilir, diğer pek çok doğa yasasını içerisinde barındıran üst düzey açıklamalar bütününe ise "Evrim Teorisi" adını veriyoruz

Evrim Teorisi hiçbir zaman kanun olmadı, hiçbir zaman da olmayacak. Çünkü Evrim Teorisi, kalbinde evrim yasasını barındıran ve onu açıklamayı başaran bir teori.

Teorilerin kanunlara dönüşmesi hiçbir zaman gerekli olmadı, hiçbir zaman da olmayacak. Çünkü teoriler, kanunlardan zayıf olan veya güvenilmez olan açıklamalar değil. Tam tersine, onlardan daha kapsamlı olan, daha fazla veriye dayandırılan, sadece salt gözlemlere değil, deneylere, sonuçlara, incelemelere, kıyaslamalara dayanan açıklamalar bütünleridir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
1
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/12/2023 16:38:42 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3652

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (Cmb)
Kuşlar
Doğa Yasaları
Şüphecilik
Sosyal Mesafelendirme
Bilim Felsefesi
Tümör
Transkripsiyon
Nöron Hücresi
Algı
Fotosentez
Pandemik
Toprak
Evrimsel Tarih
Öğrenme Alanı
Temel
Kimyasal Bağ
Sinirbilim
İspat
Kuantum
İfade
Biyokimya
Kalp
Film
Böcekler
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
2025'teki Güneş Fırtınasını Atlatabilecek miyiz?
2025'teki Güneş Fırtınasını Atlatabilecek miyiz?
Soğukta Kas Tutulur mu?
Soğukta Kas Tutulur mu?
Yıldırım Topu: Bulutlardan Gelen Gizemli Elektrik Topu!
Yıldırım Topu: Bulutlardan Gelen Gizemli Elektrik Topu!
Kötü Bilim: Bilim Kötüye Nasıl Kullanılır?
Kötü Bilim: Bilim Kötüye Nasıl Kullanılır?
Arabada/Gemide Neden Mideniz Bulanıyor (Araç Tutuyor)?
Arabada/Gemide Neden Mideniz Bulanıyor (Araç Tutuyor)?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Bilim, Yasalar ve Teoriler. (4 Haziran 2015). Alındığı Tarih: 11 Aralık 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3652
Bakırcı, Ç. M. (2015, June 04). Bilim, Yasalar ve Teoriler. Evrim Ağacı. Retrieved December 11, 2023. from https://evrimagaci.org/s/3652
Ç. M. Bakırcı. “Bilim, Yasalar ve Teoriler.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 04 Jun. 2015, https://evrimagaci.org/s/3652.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Bilim, Yasalar ve Teoriler.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, June 04, 2015. https://evrimagaci.org/s/3652.
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close