Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Başkasını İncitmektense, Kendimizi İncitmeyi Tercih Ediyoruz!

3 dakika
5,345
Başkasını İncitmektense, Kendimizi İncitmeyi Tercih Ediyoruz! Study
Tüm Reklamları Kapat

Kendinizi incitmek ile para karşılığında bir başkasını incitmek arasında seçim yapacak olsaydınız, ne kadar fedakar olabilirdiniz? Oldukça kötü şöhrete sahip olan ve Evrim Ağacı olarak burada işlediğimiz Milgram Deneyi'nde insanlar, bilim insanı onlardan istedikçe tanımadıkları kişilere acı verici elektrik şokları vermektelerdi. Ancak yapılan yeni bir araştırma, insanları acı ile kar arasında seçme ikilemine zorladı ve katılımcıların, diğer insanların iyiliğini, kendilerininkinden daha çok düşündüğünü ortaya koydu! Bu, davranışsal ekonomi adı verilen, henüz emekleme çağındaki bilim dahilinde fedakar davranışların (altruizmin) ilk katı delili oldu.

Diğerlerine yönelik sahip olduğumuz insan davranışlarını tahmin etmesi zordur. Bir tarafta, hayvan dünyası içerisinde fedakarlık bakımından öne çıkıyoruz ve bir yabancıya yardım etmek için akıl almaz fedakarlıklarda bulunabiliyoruz. Dahası, antisosyal insanlar haricinde herkes, bir diğer insanın acı çekmesini gördüğü zaman bundan rahatsızlık duyuyor. Buna rağmen, bugüne kadar davranışsal ekonomi alanında yapılan çalışmalar, kendi ihtiyaç ve arzularımızı diğerlerininkinden üstün gördüğümüzü ortaya koymaktaydı. Örneğin daha önceden yapılan bir araştırma, bireylerin para hakkında sadece düşünmelerinin bile, onları bencil davranışlara ittiğini ortaya koymuştu.

Doğamızdaki melekler ve şeytanları uzlaştırmak isteyen Oxford Üniversitesi psikologlarından Molly Crockett önderliğindeki bir araştırma ekibi, klasik psikoloji ve ekonomi araçlarını (acı ve parayı) bir arada kullanarak altruizmi (fedakarlığı, özgeciliği) araştırdı. Herkesin kendine ait bir acı eşiği vardır, dolayısıyla ilk iş, acı kalibrasyonu yapmaktı. Araştırmacılar 160 deneğin bileklerine yerleştirilmiş elektrotlarla onlara elektrik verdiler. Bunu yaparken öncelikle hissedilemeyecek kadar düşük seviyeden başladılar, sonrasında deneğin dayanamayacağı seviyeye kadar şoku arttırdılar. Birçok denek için bu değer, 50 derecelik bir su içerisine bileklerinizi sokup beklemeye eşdeğerdir.

Tüm Reklamları Kapat

Sonrasında araştırmacılar denekleri rastgele çiftler halinde ayırdılar ve bir bilgisayarın önüne oturttular. Her bir kişi diğerinin varlığını biliyordu, ancak onu göremiyordu. Çiftlerden birisi rastgele bir şekilde "karar verici" olarak belirlendi. Verilmesi gereken karar, karar vericiye veya bilinmeyen bir şok alıcıya (bir diğer deneğe) kaç tane şok verileceğiydi. Çiftlerin ikisi de verilecek olan şokun, deney öncesi yapılan kalibrasyon çerçevesinde "orta derecede acı verici ama dayanılmaz değil" düzeyinde olduğunu biliyordu.

Bu şokların hepsinin bir bedeli vardı. Her bir deney denemesinde kazanılabilecek olan para 15 sent ile 15 dolar arasında değişiyordu. Ancak her seferinde karar vericiye iki ayrı seçenek sunuldu. Örneğin karar verici, 10 dolar karşılığında 7 şok vermek ile 7 dolar karşılığında 10 şok vermek arasında seçmek zorundaydı. Bazı diğer zamanlardaysa şoklar bol olduğunda daha ucuza geliyordu: 10 dolara 7 şok verebilirdiniz ya da 15 dolara 10 şok... Şoku kim alıyor olursa olsun (ki bilgisayar, karar vericiye kimin şoku aldığını söylüyordu), karar verici her zaman parayı alan taraftı.

Bir bilgisayar algoritması fiyat oranlarını belirliyordu. Böylece kişilerin tercihlerine uygun olarak seçenekler sunulabiliyordu. Bu parasal değerler, insanların başkalarına zarar vermemek pahasına kendilerine ne kadar zarar verdiklerinin yaklaşık bir ölçümü görevi görüyordu. İnsan doğasının pesimistik (kötücül) görüşü doğruysa, insanlar kendilerine şok vermektense (ve daha fazla para almaktansa), diğerlerine şok vermeyi tercih etmeliydi.

Ancak tam tersi yaşandı. Denekler şok almanın acısını sevmediler, çünkü daha az şok yemek için gerekirse her bir şok başına 30 sent daha az para kazanmayı göze aldılar. Ancak eğer ki söz konusu karşı tarafa şok vermekse, denekler şok başına tam 2 katını, yani 60 senti gözden çıkarıyorlardı! Araştırma sonuçları PNAS dergisinde yayımlandı. Crockett'e göre bir sonraki adım, aynı deneyleri insanların beynini görüntülerken yapmak. Böylece psikopati gibi durumlarda bu ahlaki kararların nasıl etkilendiği tespit edilebilir. Princeton Üniversitesi'nden psikolog Johannes Haushofer şöyle söylüyor:

Bu, çığır açıcı bir araştırmadır. Sonuçlar hem bariz, hem de şaşırtıcıdır. Sağduyumuz, insanların başkalarına zarar vermektense bir miktar parayı gözden çıkarabileceğini söylemektedir. Ancak onlarca yıldır süregelen araştırmalara rağmen, bu etki daha önceden gösterilememişti.

Bu tür bir fedekarlık, elinde güç bulunduran insanlara (polislerden politikacılara kadar), düzeni sağlamak için aldıkları kararların sonuçlarını göstermek açısından faydalı olabilir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
33
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 8
  • Tebrikler! 8
  • Bilim Budur! 6
  • Umut Verici! 5
  • İnanılmaz 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Korkutucu! 2
  • Güldürdü 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Üzücü! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Science | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/12/2024 04:01:07 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3035

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Periyodik Tablo
Bilinç
Meteor
Organ
Venüs
Evrim Ağacı
Nüfus
Primatlar
Bilim
Tür
Gerçek
Evrimsel Psikoloji
Halk Sağlığı
Ağrı
Kontrol
Nöron Hücresi
Fizyoloji
Tıp
Zaman
Küresel İklim Değişimi
Coronavirus
Manyetik
Covid-19
Nadir
Bilim Tarihi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Başkasını İncitmektense, Kendimizi İncitmeyi Tercih Ediyoruz!. (26 Kasım 2014). Alındığı Tarih: 11 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3035
Bakırcı, Ç. M. (2014, November 26). Başkasını İncitmektense, Kendimizi İncitmeyi Tercih Ediyoruz!. Evrim Ağacı. Retrieved December 11, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3035
Ç. M. Bakırcı. “Başkasını İncitmektense, Kendimizi İncitmeyi Tercih Ediyoruz!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 26 Nov. 2014, https://evrimagaci.org/s/3035.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Başkasını İncitmektense, Kendimizi İncitmeyi Tercih Ediyoruz!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, November 26, 2014. https://evrimagaci.org/s/3035.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close