Balıklar (Pisces)

Tanım ve Genel Bilgiler

Balıklar; solungaçlı, sucul, omurgalı hayvanlardır. Genellikle Miksiniler, Taşemenler, Kıkırdaklı Balıklar ve Kemikli Balıklar olarak dört ayrı grup altında kategorize edilirler. Balıkların birçoğu soğukkanlıdır (ektotermiktir) ve bulundukları suların sıcaklığına göre vücut sıcaklıkları da değişir. Buna rağmen büyük beyaz köpekbalığı veya tuna gibi büyük ve aktif yüzücülerin bir kısmı, etraflarındaki suya göre daha yüksek bir vücut sıcaklığını koruyabilmektedir. Balıklar, suyun altında akustik yöntemlerle iletişim kurmayı başarabilirler. Bu iletişim çoğu zaman beslenme, öfke ve çiftleşme ile ilgilidir.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

İlginç bir şekilde, modern taksonomide balıklar, diğer tüm omurgalıları kapsayan bir taksonomik klad olarak da gösterilebilmektedir; çünkü Dört Üyeliler, yani tetrapodlar, balıklardan ayrılarak evrimleşmiş bir gruptur. Bu grup aldında amfibiler, sürüngenler, memeliler ve kuşlar bulunur. Bir diğer deyişle, modern taksonomide tüm bu canlılar "balık" olarak kategorize edilebilmektedir. Ancak klasik taksonomide bu tetrapodlar balıklardan ayrılır ve balıklar; monofiletik değil, parafiletik bir grup olarak alınır. Bu yaklaşım, evrimsel biyolojiden gelen veriler çoğaldıkça geçerliliğini yitirmektedir.

Balık olarak kategorize edilebilecek en eski canlılar Kambriyen Dönem'e aittir. Bu atasal balıklarda gerçek bir omurga bulunmaz; sadece notokord bulunur. Ancak bu notokord sayesinde, ataları konumundaki omurgasızlardan daha atik ve hızlı olabilmeyi başarmışlardır. Paleozoik Dönem boyunca evrimleşmeyi sürdüren balıklar, çok sayıda türe ayrılmıştır. Bu süreçte birçok balık türünde, avcılara karşı savunma sağlayan zırhlar evrimleşmiştir. Gerçek anlamda çeneye sahip olan ilk balık, Silüryen Dönem'de evrimleşmiştir ve bu noktadan sonra köpekbalıkları gibi üst düzey avcılar evrimleşmiştir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Balıklar, bilinen suların neredeyse tamamında bulunmaktadır. En yüksek dağ tepesindeki su akıntılarından, Güneş ışığının asla ulaşamadığı okyanus diplerine kadar her su gövdesinde balıkları bulmak mümkündür.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Bugüne kadar 33.600 civarında balık türü tanımlanmıştır. Bu sayı, bilinen diğer tüm omurgalılardan daha fazladır. 2006 itibariyle IUCN Kırmızı Liste içerisinde 1173 balık türü bulunmaktadır. Balıklar sularda yaşadığı ve sular da, araştırması zor habitatlar olduğu için, balık popülasyonlarına yönelik veriler oldukça kısıtlıdır.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Dünyanın her yerinde balıklar, insanlar için önemli bir besin kaynağıdır. Sadece avcılık yoluyla değil, akukültür adı verilen balık besiciliği yoluyla da insanlar beslenme ihtiyaçlarını gidermek amacıyla balıkları kullanmaktadırlar. Bunun haricinde spor olarak balık avlamak, evcil hayvan olarak beslemek veya gösteriş/süs amacıyla da balık akvaryumları kurmak da insanların balıklarla etkileşim yöntemleri arasında yer almaktadır.

Etimoloji

Balıkların bilimsel adı olan "Craniata", Antik Yunan'daki kranion (κρανίον) veya Orta Çağ Latincesindek crānium, yani "kafatası" sözcüğünden türetilmiştir. İngilizcedeki adı olan "fish" ise Orta Çağ İngilizcesindeki "fisch" sözcüğünden gelmektedir. Bu sözcük, Proto-İndo-Avrupa dillerinde "*peysk-" olarak geçmektedir - ki bu da, Latincede balık anlamına gelen piscis sözcüğünden gelmektedir. Türkçedeki "balık" sözcüğü ise "yapışmak, cıvık olmak" anlamındaki "bal-" kökünden türetilmiştir; "çamur", "balçık" gibi sözcüklerden gelmektedir. Türkçedeki ilk kullanımına 11. yüzyıldan önce yazılmış olan Uygurlar'a ait bir öyküde rastlanmaktadır.