Bakteriler (Bacteria)

Gözlem Bilgileri

Ana görselde, Bülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde ışık mikroskobundan çektiğimiz yüzlerce bakterinin görüntüsüne bakıyorsunuz.

Tanım ve Genel Bilgiler

Taksonomik bir alan olan Bacteria (Bakteriler), en büyük prokaryotik mikroorganizma grubudur. Genellikle 0.5 ila 5 mikrometre uzunluğundadırlar; küre, çubuk, spiral gibi birçok şekilde vücut yapısına sahip olabilirler.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Bakteriler, Dünya'da ilk evrimleşen canlı gruplarından birisidir. Bakterilerin atasının, 4 milyar yıl kadar önce gezegenimiz üzerinde evrimleşen ilk canlı formları olduğu düşünülmektedir. Bakteriler ile arkelerin ortak atası ise, 3.2 ila 2.5 milyar yıl önce yaşamış bir hipertermofil canlı olduğu düşünülmektedir. Ayrıca bakteriler, ökaryotlar ile arkelerin ayrımında da rol oynamışlardır: Endosimbiyotik Teori çerçevesinde izah edildiği üzere, ökaryotların atası konumundaki türler, alfaproteobakteriyel simbiyontlara evrimleşmişlerdir. Bu canlılar, antik bakterileri vücutlarında hapsederek mitokondri veya hidrogenozomlar haline getirmişlerdir. Daha sonradan bu simbiyontlar, siyanobakteri benzeri bakterileri vücutlarına alarak, günümüzdeki bitki ve alg kloroplastlarının atalarının evrimini mümkün kılmışlardır.

3 milyar yıl kadar bir süre boyunca, çoğu organizma mikroskobik yapıdaydı ve bakteriler ile arkeler, baskın yaşam formlarıydı. Her ne kadar stromatolitler gibi bakteri fosilleri keşfedilmiş olsa da, belirgin bir morfolojiye sahip olmamalarından ötürü bakteriyel evrimin tarihini fosiller yoluyla araştırmak oldukça zordur. Bu nedenle bakterilerin evrimsel tarihi, çoğunlukla genetik araştırmalar üzerinden çalışılmaktadır.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Gezegenimizin hemen her yerinde bulunurlar: toprakta, suda, asidik sıcak kaynak sularında, radyoaktif atık bölgelerinde, Dünya kabuğunun derinliklerinde...

Diyet ve Metabolizma

Bakterilerde çok çeşitli metabolizme çeşitleri bulunmaktadır. Öyle ki, bakteriler uzunca bir süre bu özelliklerine göre kategorize edilmişlerdir; ancak sonradan, bu özelliklerin genetik yapıları ile örtüşmediği fark edilip, bu şekilde yapılan taksonomiden uzaklaşılmıştır. Bakteriler, enerjilerini ya fotosentez yoluyla ışıktan (buna fototropi denir), ya da oksidasyon yoluyla kimyasallardan (buna kemotrofi denir) alırlar.

Popülasyon

Sadece 1 mililitre tatlısu içinde 1 milyon civarında, 1 gram toprak içindeyse 40 milyon civarında bakteri hücresi bulunmaktadır. Dünya üzerinde toplamda $5*10^{30}$ bakteri olduğu tahmin edilmektedir. Bu sayıdaki bakterinin toplam kütlesi (biyokütlesi) Dünya üzerindeki bütün bitki ve hayvanların toplam kütlesinden daha büyüktür.

İnsanlarla Etkileşim

Bakteriler, birçok diğer bitki ve hayvanla olduğu gibi, insanlarla da simbiyotik veya parazitik ilişki içerisindedir. İnsan vücudunda bakteri yoğunluğu en yüksek olan yer sindirim kanalıdır; sonrasında ise deri yüzeyidir. Vücudumuzdaki bakterilerin büyük çoğunluğu zararsızdır; hatta savunma sistemimize katkı sağlamaktadır. Ancak zararlı bakteriler, insanda kolera, frengi, şarbon, leprosi, bubonik veba, solunum enfeksiyonları, verem gibi hastalıklara neden olabilmektedir.

Etimoloji

Bakteri sözcüğü, Yunancadaki bakterion sözcüğünün Latinceye çevrilmesinden türetilmiştir. Bu sözcük, Yunancada "asa" veya "kamış" anlamına gelmektedir. Bu ismin verilme nedeni, ilk keşfedilen bakterilerin çubuk şeklinde olmasıdır.