Bağımsız Akıl ve Hitchens

Bağımsız bir aklın özü ne düşündüğünde değil, nasıl düşündüğünde yatar.

Christopher Hitchens (İngiliz yazar, edebi eleştirmen, gazeteci; edebiyatın en üst seviye ödülü kabul edilebilecek PEN Ödülü sahibi)

Sivri zekasını ve yaratıcı kalemini özlemle andığımız Hitchens, belki "klişe" sayılabilecek bir sözü kendi edebi süzgecinden geçirerek bize harika bir şekilde sunuyor. "Bağımsız akıl" mevzusu, kuşkusuz günümüzün en büyük sorunlarından bir tanesi. İnsanlar, diğerlerinin "ne" düşündüklerine çok fazla odaklanıyorlar, "nasıl" düşündüklerine bakmaksızın. Çünkü bir düşüncenin "ne" olduğunu tartışmanın çok fazla bir anlamı yoktur; böyle bir tartışma nadiren sonuç verir. Fakat düşünce, ne kadar saçma olursa olsun ya da dinleyene ilk etapta ne kadar saçma gelirse gelsin, o düşünce bağımsız bir aklın "nasıl" düşündüğünün bir ürünüyse, bu konu üzerinde odaklanmak her zaman daha işlevsel, etkili ve büyüleyici sonuçlar verecektir. Bir insanın "nasıl" düşündüğü üzerine yapılacak bir tartışmada, tarafların öğrenebileceklerinin haddi hesabı bulunmamaktadır. Ne var ki günümüzde insanlık, hele hele gelişmemiş coğrafyalarda bilim, sanat, edebiyat, felsefe yapmaya çalışan insanlık, hala karşılarındaki insanların "ne" düşündüklerine saplanıp kalmaktadır.

Hitchens'ın "nasıl" düşünmeyi "özgür akla" bağlaması, hayatta olduğu sürece büyük önem verdiği "mantık safsataları" konusuna da hoş bir göz kırpmadır aslında... Argumentatum ad Verecundiam, ya da "Otoriteye Başvurma" denen mantık hatası, alanında otorite sayılan bir kişinin belli bir konuyu savunmasının, o konu dahilinde otorite olan kişinin ileri sürdüğü argümanın geçerli olması gerektiğini düşünme safsatasıdır. Bizler, bilimde bir otoriteye başvururken, aslında onun "son ürünü" olan cümlelerine odaklanmayız. Düşünce zinciri, araştırmaları, bilimsel sorgulama basamakları bizler için değerli olandır. Bunların özeti olarak yapılan çıkarımlara başvurmak, aslında sadece bir kestirmedir. Fakat eğer ki bir bilim insanının araştırmalarını ve düşünce zincirini, dudaklarından dökülenlerden bağımsız görmeye başlarsanız, işte o zaman sırf "sözlere" ve "aforizmalara" odaklanıyorsunuz demektir. Bu ne felsefede, ne de bilimde kabul görecek bir yaklaşımdır.

Dolayısıyla bir tartışmanın bilimsel veya işlevsel olabilmesi için, son ürün olan düşüncelerden ziyade, o düşüncelerin kaynaklarına ve gelişim basamaklarına odaklanmanızı önemle tavsiye ederiz. Böylelikle size tamamen ters gelen bir düşünce bile, o düşüncenin gelişim basamaklarını öğrendiğinizde çok daha makul ve akla yatkın gelebilecektir.

Ve büyük insanlar, kendilerine sunulan kanıtlar ve mantıklı argümanlar çerçevesinde düşüncelerini değiştirebilen olgunluktakilerdir.