Avrupa'daki En Eski Okçuluk Kalıntıları İspanya'daki Bir Mağarada Bulundu!

Uluslararası bir arkeolog ekibi, İspanya'daki bir mağarada okçulukta kullanılan bugüne kadar bilinen en eski yay kirişlerini buldu. Ekip, bu av araçlarının yaklaşık 7.000 yıl önce İber Yarımadası'nı yurt edinen Neolitik dönem insanları tarafından yapıldığını düşünüyor. Yay kirişleri ve ok şaftlarında kullanılan malzemelerin analizi, bunların üç farklı hayvanın tendonlarından ve çeşitli yerel ağaçlardan yapıldığını ortaya koydu. Scientific Reports dergisinde yayınlanan bulgular, tarih öncesi insanların dönemin şartlarına göre yüksek bir teknik beceriye sahip olduğunu gösteriyor.^[1]

Bilim insanları, fırlatılabilir mızraklar veya yay-ok gibi atılarak kullanılan silahların Avrasya'da yaşayan modern insanlar arasında 45.000 yıl önce, Üst Paleolitik dönemde aniden ortaya çıktığını düşünüyordu. Ancak, 2022 yılında yapılan bir çalışmada aynı bölgede bulunan ve modern insanlara ait olan 54.000 yıllık diş kalıntıların bulunması bu tarihi yaklaşık 10.000 yıl geri çekti. 2023 yılında yapılan bir diğer çalışma ise yay ve okların modern insanlar tarafından kıtalararası yolculukta kullanılmış olabileceğini öne sürdü.

Bu yeni arkeolojik kalıntılar, İspanya'nın Granada kentindeki Albuñol yakınlarındaki Los Murciélagos mağarasında bulundu. Neolitik topluluklar, İber Yarımadası’nın güneybatısındaki bu bölgede yaklaşık M.Ö. 5.300-4.900 yılları arasında yaşamıştı. Yay kirişlerindeki organik malzeme kuruduğu içi binlerce yıl boyunca mağarada iyi bir biçimde korunmuştu.

Araştırma ekibi, bu eski av ekipmanlarını incelemek için protein ve lipid analizi gibi biyomoleküler analiz yöntemlerini mikroskopi gibi gelişmiş yöntemlerle birleştirdi. Ekip, bu yöntemler sayesinde ekipmanların yapımında kullanılan malzemeleri belirlemeyi başardı. İncelemelere göre yay kirişleri, çeşitli keçi ve dağ keçisi türlerini, bir yaban domuzu ve domuz türünü ve karacayı içeren bir cinse ait hayvanların tendonlarından yapılmıştı.

Yay kirişleri uzun ipler oluşturmak için bükülerek birleştirildiğinde deneyimli okçuların ihtiyaçlarını karşılayabilecek esnek ipler oluşturulabiliyordu. Çalışmanın ortak yazarı ve Barselona Özerk Üniversitesi'nden arkeolog Raquel Piqué şöyle anlatıyor:

Neolitik dönemdeki zanaatkârların detaylara bu kadar önem vermesi ve kullandıkları ince işçilik olağanüstü bilgi birikimini ve teknik becerilerini gözler önüne seriyor.

Organik kalıntıları iyi biçimde korunmuş olması, ok şaftlarının hangi malzemelerden yapıldığını belirlemeye de yardımcı oldu. Oklar; söğüt, zeytin ağacı (Olea europaea) ve kamış (Phragmites sp.) gibi ağaçlardan yapılmıştı. Araştırmacılara göre bu bulgu, tarih öncesi Avrupa'da ok yapımında kamış kullanıldığını doğruluyor. Ekip; zeytin, söğüt ve kamış kombinasyonunu ise "dikkat çekici bir malzeme seçimi" olarak nitelendiriyor. çalışmanın ortak yazarı ve Barselona Özerk Üniversitesi arkeologlarından Ingrid Bertin şöyle anlatıyor:

Bu birleşim, sert ve yoğun bir ön bölümü hafif bir arka bölümle tamamlayarak taş ya da kemik uçlar kullanmadan sadece ağaçtan yapılan okların balistik özelliklerini önemli ölçüde arttırıyor. Gelecekte yapılacak deneyler, bu okların avcılıkta mı yoksa yakın mesafeli çatışmalarda mı kullandığı, ölümcül olup olmadığı gibi ayrıntıları açıklığa kavuşturabilir.

Ok şaftları ayrıca Taş Devri'nin süper yapıştırıcısı olarak bilinen huş ağacı zifti ile kaplanmıştı. Bu malzeme, huş ağacının kabuğunun dikkatlice ısıtılmasıyla elde ediliyor. Huş ağacı zifti sadece koruyucu özellikler için değil, dekoratif bir amaçla da kullanılmış olabilir. Malzemenin av ekipmanlarına hem estetik hem de işlevsel bir boyut kazandırdığı söylenebilir.

Ekibe göre çeşitli malzemelerin ve gelişmiş yöntemlerin bu şekilde birleştirilmesi, tarih öncesi toplulukların kullandığı teknolojilere ilişkin mevcut anlayışı gözden geçirmemiz gerektiğini ortaya koyuyor. Piqué, şöyle bitiriyor:

Bu keşifler, tarih öncesi toplumların zanaat uygulamalarını ve günlük yaşamlarını daha iyi anlamamızı sağlıyor. Ayrıca, Avrupa'daki diğer Neolitik arkeolojik alanlarda incelenebilecek yöntem ve malzemeleri ortaya koyarak antik silahların incelenmesi için yeni fırsatların önünü açıyor. Los Murciélagos'ta olduğu gibi, bu eşyaların sembolik anlamını daha iyi kavramamıza da yardımcı oluyor.