Aşırı Kan Şekeri ve Yağlanma, Kardiyovasküler Sistemi Nasıl Bozuyor?

Kan damarlarımızın ve lenf damarlarımızın iç yüzünü kaplayan, damarlarımıza esneklik ve dayanıklılık sağlayan tek katlı, yassı ve büyük organımızın adı endotelyumdur.^[1] Bu organımızı oluşturan hücreler endotel hücreler olarak adlandırılır. Endotel hücrelerimizin görevi hem damar ile kan arasında fiziksel bir bariyer oluşturmak hem de bazı hücresel bileşenleri üretilip salmaktır.^{[1], [2]} Bu hücresel bileşenlerden bazıları damar esnekliğini arttırıcı ve pıhtılaşmayı önleyici maddeler olarak görev yapar. Dolaşımda bu görevler üstlenen maddeler vazodilatör faktörler olarak adlandırılır. Bunun aksi etkinliğini gösteren maddeler ise vazokonstriktör maddeler olarak adlandırılır.^[1]

Endotel hücreler bu hücresel bileşenleri kontrollü bir şekilde salgılayarak kardiyovasküler (kan, kan damarları ve kalbin oluşturduğu sistem) sistemimizin dengede kalmasından sorumludur.^[2] Endotel hücreler salgıladığı faktörlere ya kendisi üretip kendisi yanıt verir ya da komşu hücrelere bu faktörleri göndererek onların bir cevap oluşturmasını sağlar. Bu şekilde kardiyovasküler sistemimizde bir homeostazi (iç denge) sağlanmış olur.^[2]

Sağlıklı endotelyumda eNOS (Endotel Nitrik Oksit Sentaz) geni, vazodilatör etkinliği bilinen vasküler NO (Nitrik Oksit) üretiminin çoğundan sorumludur. Endotelden salınan NO, vasküler düz kasın gevşemesi, vasküler tonunun ılımlı kalması, vasküler düz kas hücrelerinin çoğalmasını ve göçünü düzenlemek gibi pekçok görevi vardır.^[3]

NO ekspresyonunun azalması, NO biyoyararlanımının kaybı veya NO yıkımının artması genellikle vazodilatasyon tepkilerinin kaybıyla gelişir.^[3] Vazodilatasyonun kaybı ile beraber serum nitrik oksit (NO) miktarı azalırken, vazokonstriktör maddeler artar. Bu bir dengesizlik durumudur. Endotelyumda meydana gelen bu değişiklik endotel disfonksiyon olarak bilinir. Kısaca endotel disfonksiyon, vazokonstriktör maddelerin artışı ve vazodilatör maddelerin azalışı ile oluşur.^[4]

Endotel hücrelerin bozulduğu bu karmaşık sürecin temelini oluşturan en yaygın nedenlerden biri oksidatif strestir. Oksidatif stres sağlıklı endotel hücrelerin kurduğu homeostaziyi bozarak endotel disfonksiyona neden olur.^[5]

Oksidatif stres hücre içindeki reaktif oksijen türlerinin (ROS) artması ile meydana gelir. Hücre içi ROS artışının nedeni hücrede pro-oksidan ve antioksidan dengenin pro-oksidanlar yönünde artması sonucu olur.^[5] Hücrelerde ROS'nin artışı tip-2 diyabet, obezite, ateroskleroz, kanser gibi pek çok hastalığın oluşumu ve ilerlemesinde rol almaktadır.^[3]

Hiperglisemik ve hiperlipidemik koşullar, endotelyumu bozan ve oksidatif stresi indükleyen mekanizmaların altında yatan süreçler arasında gelmektedir.^{[5], [6]} Hiperlipidemi ve hiperglisemi pro-inflamatuar ve pro-koagülan faktörlerin artmasında ve NO salınımının bozulmasında rol alabildiğinden dolayı endotel disfonksiyona sebep olan mekanizmalar arasında gösterilebilirler.^{[5], [6]}

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Dolayısıyla kan şekeri ve kan lipitlerinin dengesinin korunması kişinin reaktif oksijen türleri yönünden yoksunlaşmasına ve dolayısıyla endotelyumun sağlıklı kalmasına yardımcı olur. Şayet yüksek kan glukozu ve kan lipitlerinin dengesizleşerek yarattığı hiperlipidemi durumunu, endotelyumda bulunan endotel hücrelerin fonksiyon bozukluğu kazanmasına yol açarak aterosklerosis, koroner arter hastalığı, karotis arter hastalığı gibi kardiyovasküler hastalıklara yol açabilir.