Alakarga (Garrulus glandarius)

Pedram Türkoğlu

Gözlem Bilgileri

Safranbolu'da ağaçlarla dolu parkta karşılaştık. Ağaçların arasında bir çift karatavuk (Turdus merula) ile birlikte uçuşurken gözlemlediğimiz bir alakarga veya kestane kargası. Siyah tüylerle kaplı kafa tepesi ve Orta Doğu'da yayılım gösteren zoocoğrafyası, Garrulus glandarius atricapillus alt türü olduğunu gösteriyor.

Tanım ve Genel Bilgiler

Kanat lekeleri mavi ve beyaz, kuyruk sokumu beyaz, kuyruğu siyahtır. Çok güçlü, çığlığa benzeyen karakteristik sesleriyle yerlerini hemen belli ederler. Kanadın önündeki mavi renk üzerine siyah çizgiler karakteristiktir. Kendileri aynı zamanda en renkli kargagillerden (Corvidae) birisidir.

Pedram Türkoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Alakarga (Garrulus glandarius) türlerinde, yaygın olarak kafa tepeleri de vücutları ile aynı renktedir. Ancak Ortadoğu'da yayılım gösteren Garrulus glandarius atricapillus alt türünün kafa tepeside, taç veya şapka benzeri siyah tüyler bulunur. Tıpkı bu gözlemlediklerimiz gibi.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Ormanlar, meyve bahçeleri ve parklarda yaşayıp ürerler. Ülkemizde neredeyse her yerde görülebilirler. Büyük ormanlık parklar, meşe ağaçlarının bulunduğu alanlar, bağ ve bahçeler gibi ağaçlık arazileri tercih ederler. Ancak çoğunlukla ağaçlık parklarlarda rastlanırlar.

Davranış ve Etoloji

Yemek için topladığı palamutları birer birer toprağa gömebilir. Önce bir delik kazar, palamudu içine koyar ve daha sonra diğer hayvanların bunu fark etmemesi için itinayla deliğin üstünü kapatır. Bu yerleri daha sonra tekrar bulabilmek için dikkatlice işaret koyar. Belli ağaçlar, düşmüş kütükler, kaya parçaları gibi nesneleri işaret olarak kullanır. Hatta bazen buralara küçük taş parçaları taşıyarak bile yanlarına işaret koyabilir. İyi hafızalarına rağmen bazen sakladıkları meşe palatmutlarının yerlerini unuturlar, bu da yeni meşe filizlerinin çıkmasına sebep olur. Sonbahar sırasında gömülü olan meşe palamudu ile; kışın ise fındık, omurgasızlar ve kestanelerle beslenebilirler. Diğer Corvidae üyesi kargagiller gibi yas ve kin tutarlar.

Özgür Kocaman

Diyet ve Metabolizma

Alakargalar omnivordur, yani her şeyi yerler. Hayvansal artıkları, omurgasızları ve onların larvalarını yiyebilirler.

Etimoloji

İngilizce jay olarak bilinen alakarga veya kestane kargası, halk arasında genelde yaygın alakarga (Garrulus glandarius) türü için kullanılırken; alaca karga ismi ise bazı bölgelerde saksağan (Pica pica) için kullanılabilir. Ayrıca Garrulus glandarius atricapillus alt türü de İngilizce'de "black-capped jay" diye tanımlanır. Dolayısıyla Türkçe, "kara tepeli alakarga" şeklinde gayriresmi bir çeviri yapabiliriz belki.

Öte yandan ne yazık ki İngilizce'de "common" terimi, Türkçe'de hatalı bir şekilde "bayağı" veya "adi" diye yerini almıştır. Bunun doğrusu "yaygın" diye kullanmaktır. Aynı şekilde ek konulmayan tür isminden de "yaygın" terimi anlaşılmalıdır. Örneğin "karabatak" dendiğinde, "yaygın karabatak" olan Phalacrocorax carbo türü anlaşılmalıdır.