Anladığım kadarıyla hayatının rotasını "Ne kadar acı, o kadar gelişim!" gibi bir motivasyon posteriyle çizip, sürekli canını sıkan ne varsa ona balıklama atlayarak, diyelim ki, %50'lik bir "level atlama" peşindesin.
Meşhur "0-7 yaş arası neysen osundur, sonrası teferruattır" ve "beynimiz yerine çoğunlukla kalbimizle (ya da ne bileyim, midemizle falan) karar veririz" gibi hepimizin aşina olduğu (ve ara sıra işimize geldiği gibi kullandığımız) gözlemsel gerçeklerden yola çıkıyorsun.
Şimdi eğer ki her daim negatif duyguları gıdıklayan (negatif afektif valanslı) eylemlere kendini adarsan, sadece anlık keyif-acı cetvelini (hedonik kalkülüsünü) biraz sarsmakla kalmaz, muhtemelen tüm psikofizyolojik sistemine "reset atılıyor ama mavi ekran verebilir" dedirten bir yeniden kalibrasyon davetiyesi çıkarırsın.
Öyle laboratuvarda ölçülmüş %50'lik sihirli bir değişim beklemek yerine, doğuştan gelen "kaç ya da savaş ya da Netflix aç" sistemini (yani yaklaşma/kaçınma mekanizmasını) sürekli gıcık ederek negatif yüklü deneyimlere "selam çakarsan", ironik bir şekilde, adaptif bir süper kahramana dönüşmek yerine, "battı balık yan gider" felsefesiyle öğrenilmiş çaresizlik madalyasını takabilirsin.[1] Ya da HPA aksını (hani şu hipotalamus-hipofiz-adrenal üçlüsünü) sürekli "alarmda kırmızı kod!" modunda çalıştırıp allostatik yükünü artırarak, "stresle başa çıkıyorum ama hangi stresle?" diye sordurtan bir duruma gelebilirsin.
Yapıcı bir yeniden yapılanma umarken, kendini uyumsuz (maladaptif) bir koşullanmanın ve amigdalanın her köşe başında "öcü var!" diye bağırmasının ortasında bulman da cabası; bu da biraz "Acıların Çocuğu" gibi oluyor. Ödül yolakların (mezolimbik sistemin) "greve gittik, motivasyon izinde" demesiyle duygusal öngörü yeteneğin de "pusulam bozuk, kuzeyi gösteremiyorum" moduna geçebilir. Yani evet, hayatın değişirdi ama bu değişim, muhtemelen o %50'lik hayalindeki gibi "level up" değil de, biraz daha "game over, try again?" tadında, trajikomik bir macera olurdu.
Kaynaklar
- S. F. Maier, et al. (2016). Learned Helplessness At Fifty: Insights From Neuroscience.. American Psychological Association (APA), sf: 349-367. doi: 10.1037/rev0000033. | Arşiv Bağlantısı
