Panteizm ve Spiritüalizm arasındaki farklar nelerdir?

Panteizm ve Spiritüalizm'in birbirine benzeyen noktaları aslında ruh dışında pek yokken sizin farklarını sormanız biraz değişik geldi; açıklayayım.

Panteizm

Panteizm bize kısaca Tanrı'nın Doğa'dan (evrenden) ayrı düşünülemeyeceğini, eğer bir Tanrı'dan bahsedeceksek bunun içinde Doğa'nın da olduğunu söyler. Panteistler antropomorfik (kişileştirilmiş) bir Tanrı'ya inanmazlar. Tanrı neyse, Doğa'nın da o olduğunu söylerler. 17. yüzyıl filozoflarından olan Baruch Spinoza için, panteizmin ileri gelen öncülerindendir diyebiliriz. Eğer Evren & Tanrı hakkındaki fikirlerini öğrenmek isterseniz "Ethica"yı önerebilirim. Kendisi aslında bilince değil, ruha inanıyordu. Aslında bu o dönem için pek de şaşırtıcı değildir. Spinoza, Descartes'ın aksine, ruh ve bedenin birbirinden ayrı varolmadığını, ikisinin de birbirine paralalel şekilde çalıştığını savunuyordu.

Descartes'ın ruh ve bedeni hakkında: "Descartes'e göre madde ve zihin ya da ruh ve beden, birbirinden farklı, ancak aynı anda var olan iki tözdür. Ruhun ana niteliği düşünmek iken, bedenin esas niteliği yer kaplamaktır. Yani beden veya madde yer kaplar, fakat düşünemez; ruh ise düşünebilir fakat yer kaplayamaz."^[2]

Spinoza'nın ruh ve bedeni hakkında: "Spinoza’ya göre doğanın parçası olan madde/beden, tek başına varlığını sürdüremez, ancak sürekli doğada içerilen diğer maddelerle etkileşim halindedir. İnsan bedeni birçok parçadan oluşur. Bu parçalar arasında ise sürekli etkileşim mevcuttur. Etkileşim ağı içinde varlığını sürdürmeye çalışan insan bedeni dışsal olarak pek çok cismin etkisine maruz kalmakta ve bu cisimlere etki etmektedir. Zihnin özünü oluşturan şey fikir olduğu için, bedenin etkilediği veya etkilendiği cisimlerin fikirleri, insan zihninde mecburi olarak bulunmaktadır. Buna göre de ancak fikirlerle zihin, bedeni bilebilir. Buna göre tek töz vardır, o da Tanrı'dır. İnsanın zihni ise Tanrı'da içerilmektedir."^[2]

"(...) çünkü o ruh ve bedenî iki ayrı şey değil de bir bütünmüş gibi gören ilk filozoftu."^[1] -Albert Einstein

Spiritüalizm

Spiritüalizm ise tamamen ruhun varlığını kabul eden bir dindir (din demek daha uygun sanırım) diyebiliriz. Diğer bir adı da "ruhçuluk"tur zaten. Çoğu kişi spiritüalizmi materyalist olmayan bir din olduğunu, gerçeklikten uzak olduğunu savunur ki bilince inanan her insan da bunun böyle olduğunu düşünür sanırım. Benim spiritüalizm hakkında pek söyleyebileceğim bir şey yok; o yüzden Wikipedia alıntısı bırakıyorum:

"Spiritüalizm aşağıdaki 7 maddeyle açıklanabilir:

Dua, tanrıya inanma, anlama

Tanıma, bilme, anlama

Maneviyat, inanç

Hissetme, geniş düşünme, hoşgörü

Dünyayı ve kendini bilerek dış çevreyi doğru algılama

Derin saygı ve düşünceli olma

Soğukkanlılık ve meditasyon

Birçok felsefeci yukarıdaki özelliklere sahip olunarak insanın kendi hayatının önemini, mantığını kavrayabilir. Hangi tanrıya inanılırsa inanılsın, eğer bir kişi bu özelliklere sahipse içindeki maneviyatı yakalayacağına inanılır. Spiritüalizm, aracı olmadan belli bir gruba dahil olunmadan etnik olan yaşam tarzını sürdürülebilir olduğunu savunur."^[3]