yaşam yeni boyutlara yayılma çabası olabilir mi?

Fizik, Kimya, Biyoloji!

Boyut meselesi maddi evrenimizin; tarafımızca gözlemlenebilen, sınanıp doğrulanabilen , atom altı dünya dışındaki bir fenomenidir. Ötesi var mı yok mu sorusuna şimdiki algı seviyemiz ile algılayıcılarımızın yeterliliği cevap verebilecek donanımdan yoksun.

Canlılık maddi temelli olması nedeni ile aynı yasalara tabi bir çıktıdır, sonuçtur. Bu sonucu neden yerine ikame edip buradan bir neticeye varmaya çalıştığımız an, maddi temelli varlığı salt canlılığa indirgemiş oluruz ki; bu bilimin temel hiyerarşisine de meydan okumak olur ve ne yazık ki bugün bunu doğrulayacak tek bir veri bile yoktur: Fizik, kimya, biyoloji…

Bu silsiledeki son çıktı olan biyolojiye dahil canlılık özelinde türümüz daha çok veya farklı boyutlara yelken açabilecek adımları atabilir mi? Kuşkusuz olası. Ancak hangi adımı atarsak atalım ve varacağımız yer ne denli şimdikinden görece farklı olursa olsun, maddi temelli bir evrene içkin hiyerarşi değişmez: Fizik, kimya, biyoloji…

Aynı dokunun eş bileşeni olduğu var sayılan zaman ve ona tabi olan her şey için de aynı süreç aynı hiyerarşi ile işler. Sevgiyle…

Evrim ilk başlarda sadece biyolojik ve fiziksel boyutlarla sınırlı olsada, şimdi zeka, bilinç vs gibi boyutları konuşuyoruz, daha doğrusu baştan beri var olan şeylerle henüz yeni tanışıyoruz.

Her sistem bozulma yönünde tandans gösterdiğinden, yaşamdan yeni duruma adaptasyon gösterebilmek adına evrilen bir kavram olarak bahsetmek daha tutarlı olur. Yaşam kavramının fiziksel ve biyolojik, ruhsal, duygusal, kozmik olmak üzere 4 farklı boyutundan şu anda bile rahatlıkla bahsedebiliriz.

Vel hasıl yaşam biyolojik açıdan kendisini çoğaltabilen, enerji dönüştürebilen, çevresine adapte olabilen sistemlerin toplamıdır.^[1] Daha anlaşılabilir bir ifadeyle şartlara uyum sağlar, yaşamın kendi başına varlığını farklı boyutlara taşıması gibi bir durum pek olası değil.

^[1]

Yaşam, evrendeki sıradan bir kimyasal süreç olmaktan öte, belki de varlığın kendi içine dönük bir evrimsel stratejisi olarak değerlendirilebilir. Bu bağlamda yaşam, yalnızca moleküler karmaşıklığın ürünü değil; aynı zamanda varoluşun daha yüksek boyutlara nüfuz etme çabasının bir tezahürü olabilir. Kuantum düzeyindeki belirsizlikten makroskopik organizmalara, oradan da bilinç ve kültür gibi soyut yapılar üzerinden zaman boyutuna yayılan bir fenomen olarak yaşam, uzamsal ve zamansal boyutları aşma eğiliminde olan bir "kendilik genişlemesi" süreci olarak yorumlanabilir.

Evrimsel biyoloji yaşamın biyokimyasal ve genetik mekanizmalarını açıklamakta son derece başarılıdır; ancak bu mekanik anlatının ötesinde, yaşamın neden ortaya çıktığı ve niçin bu kadar karmaşıklaştığı gibi sorular halen tam anlamıyla cevaplanabilmiş değildir. Burada felsefi bir yorum devreye girer: Yaşam, entropiyle savaşan, yapısal bütünlüğünü koruyarak çevresine bilgi işleyen bir sistemdir. Bu özellikleriyle yaşam, kendini sadece yatayda (en, boy, derinlik) değil, aynı zamanda dikeyde (zaman, bellek, bilinç) de genişletme potansiyeline sahiptir.

Zamanla etkileşen bir yapı olarak organizmaların üremesi, sadece genetik bilgiyi aktarmakla kalmaz; aynı zamanda bu bilginin işlenip geleceğe yön verilmesini de sağlar. Böylece yaşam, durağan değil, kendini geleceğe projekte eden dinamik bir olguya dönüşür. Belki de yaşam, evrenin kendi potansiyelini gerçekleştirme girişimidir — yani uzay-zaman dokusuna bilinç, kültür ve belki de bir gün çok daha ileri boyutlara nüfuz edebilecek varlık formları aracılığıyla derinlik katma çabasıdır.

Bu açıdan bakıldığında yaşam, sadece bir varoluş değil, çok boyutlu bir yayılımın bilinçli veya yarı-bilinçli bir temsilcisidir.

---

Dilersen bu metni geliştirebilir, farklı disiplinlerden daha fazla referansla der

inleştirebilirim.