Venüs ve Uranüs'ün Güneş etrafındaki dönüş yönü neden her kaynakta farklı anlatılıyor?

Bu sorunun cevabı gezegenlerin kendi eksenleri etrafındaki dönüş yönü ile karıştırılmaması gerektiğidir. Gezegenlerin kendi eksenleri etrafındaki dönüş yönü ile Güneş etrafındaki dolanma yönü farklı şeylerdir. Gezegenlerin kendi eksenleri etrafındaki dönüş yönü, gezegenin üzerindeki bir noktanın bir gün içinde hangi yönde hareket ettiğini belirler. Bu da gezegenin üzerinde güneşin doğduğu ve battığı yönü belirler. Gezegenlerin Güneş etrafındaki dolanma yönü ise gezegenin Güneş çevresindeki yörünge hareketinin yönünü belirler. Bu da gezegenin Güneş’ten aldığı ışığın hangi açıyla geldiğini ve mevsimleri belirler.

Güneş sistemindeki tüm gezegenler Güneş etrafında saat yönünün tersine dolanır. Yani Güneş’e bakıldığında gezegenler soldan sağa doğru hareket eder. Fakat gezegenlerin kendi eksenleri etrafındaki dönüş yönleri farklılık gösterir. Venüs ve Uranüs kendi ekseni etrafında saat yönünde döner. Yani Güneş’e bakıldığında gezegenler sağdan sola doğru hareket eder. Diğer gezegenler ise kendi ekseni etrafında saat yönünün tersine döner. Yani Güneş’e bakıldığında gezegenler soldan sağa doğru hareket eder.

Bu durumda Venüs ve Uranüs’ün kendi ekseni etrafındaki dönüş yönleri diğer gezegenlere göre tersdir. Fakat Güneş etrafındaki dolanma yönleri diğer gezegenlerle aynıdır. Bu nedenle kaynaklarda bu iki gezene ait farklı ifadeler kullanılabilir. Örneğin Venüs’ün kendi ekseni etrafında ters yönde döndüğünü söylemek doğrudur. Ama Venüs’ün Güneş etrafında ters yönde döndüğünü söylemek yanlıştır. Aynı şekilde Uranüs’ün kendi ekseni etrafında ters yönde döndüğünü söylemek doğrudur. Ama Uranüs’ün Güneş etrafında ters yönde döndüğünü söylemek yanlıştır.

Bunu açıklamak için zamanda biraz yolculuk yapıp gezegenlerin oluşumundaki ilk dönme yönlerini düşünmek bize cevabı verebilir. İlk zamanlarında hepsi aynı yöne, saat yönünün tersine veya batıdan doğuya dönüyorlardı. Ama Uranüs ile Venüs'e bir şeyler oldu ve yönleri şimdi farklı görünüyor.

Venüs ile başlamak gerekirse birkaç olasılık söz konusu. Bunlardan biri Güneş'in Venüs üzerindeki yerçekimi kuvvetinin, Venüs'ün yoğun atmosferinde yarattığı kuvvetli gelgit etkilerinin Venüs'ü bir anlamda 'tepetaklak' ettiği. Yani aslında aynı yöne dönmeye devam ediyor, sadece artık başaşağı olduğu için bize farklı görünüyor. Ama bazı bilim insanları da bu etkilerin Venüs'ü tepetaklak etmekten ziyade döndüğü yönde yavaşlatıp, ardından durdurup ve dönüş yönünü ters çevirdiğini düşünüyor.

Venüs hakkında bir başka olasılıksa büyük bir gök cisminin çarptığı yönünde. Dünya'mızla çarpışan büyük bir gök cismi zamanla yerçekimi etkisine kapılıp uydumuz olan Ay'ı oluşturmuştu. Ancak Venüs'e çarpmış olabilecek olan bir başka gök cismi daha büyük bir hızla geliyorsa çarpışma sonucu yerçekiminden kaçabilir ve Venüs üzerinde yarattığı etki Venüs'ü tepetaklak yapıp dönüs yönü farklıymış gibi gözükmesine neden olabilir. Şahsen bu teori bir öncekinden daha makul görünüyor. Çünkü Güneş halen Venüs üzerinde bir çekim kuvveti uyguladığından gelgitlerin etkisi devam ediyor olmalı - ki bu da gezegenin yönünün dengeye ulaşmasını zorlaştırır. Ancak Venüs'ün dönüş yönünde -bildiğim kadarıyla- tepetaklak olmasını sağlayacak kadar büyük değişiklikler meydana gelmedi. Denge halinde olması da gezegenin yaklaşık küresel bir şekle sahip olmasından pek ikna edici gelmiyor - bu durumda kendi etrafında dönmesi dengeyi pek de etkilermiş gibi durmuyor.

Uranüs de Venüs ile gene aynı sebepten dolayı farklı dönüyormuş gibi görünüyor. Ancak Uranüs'ün atmosferi çok yoğun olmadığından başka bir gök cisminin Uranüs'ü 98° yatırdığı teorisi daha ön planda. Ancak Venüs gibi baş aşağı dönmek yerine yattığı yerden dönüyormuş gibi görünüyor :))