Öncelikle, psikiyatrik ilaçlar demek daha doğru olur.
Birçok psikiyatrik İlaç çeşidi bulunur ve terminolojiye göre gruplara ayrılırlar.
Ben SSRI antidepresanların nasıl etki ettiğini kısa bir şekilde anlatacağım.
SSRI'ların terapötik etkileri, araştırmacıların monoamin hipotezinde depresyonun nedeni olarak öne sürdükleri eksik serotonini artırmaya dayanmaktadır. Adından da anlaşılacağı üzere, SSRI'lar serotoninin geri alımını engelleyerek ve böylece serotonin aktivitesini artırarak etki gösterirler. Diğer antidepresan sınıflarının aksine, SSRI'ların dopamin veya norepinefrin gibi diğer nörotransmiterler üzerinde çok az etkisi vardır. SSRI'lar ayrıca adrenerjik, kolinerjik ve histaminerjik reseptörler üzerindeki daha az etkileri nedeniyle TCA'lar ve MAOI'lere göre nispeten daha az yan etkiye sahiptir.
SSRI'lar presinaptik akson terminalindeki serotonin taşıyıcısını (SERT) inhibe eder. SERT'i inhibe ederek, sinaptik yarıkta artan miktarda serotonin (5-hidroksitriptamin veya 5HT) kalır ve postsinaptik reseptörleri daha uzun bir süre boyunca uyarabilir.[1]
Antidepresanların akut farmakolojik özellikleri ağırlıklı olarak presinaptik etkilerinden kaynaklansa da, terapötik aktivitelerinin monoaminerjik nöronlardaki adaptif post-sinaptik değişikliklerden kaynaklandığına inanılmaktadır. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar), serotonin geri alımını inhibe etme gücü bakımından farklılıklar gösterir, ancak bu farklılıklar klinik pozoloji ile korelasyon göstermez. Nörotransmitter reseptörleri üzerindeki etkilerinde de farklılıklar vardır; paroksetin muskarinik kolinerjik reseptörler için hafif bir afiniteye sahipken, sitalopram histamin-H1 reseptörleri için hafif bir afiniteye sahiptir. Bu özellikler klinik advers etkilerle ilişkili olabilir. SSRI'ların farmakokinetik profilleri birçok farklılık göstermektedir. Fluvoksamin, paroksetin ve sitalopram inaktif ürünlere metabolize olurken, fluoksetin farmakolojik olarak aktif olan ve ana bileşiği gibi uzun bir yarı ömre sahip olan norfluoksetine metabolize olur. Fluvoksamin diğer SSRI'lara göre proteine daha az bağlanır ve sertralin sadece gıda ile alındığında iyi emilir. Her bir SSRI'ın özel hasta gruplarına uygunluğunda da farklılıklar görülmektedir. SSRI'ların ve diğer ilaçların metabolizmasından sorumlu olan sitokrom P450 izoenzimlerinin inhibisyonu üzerine önemli spekülasyonlar yapılmıştır. Klinik uygulamada, SSRI'lar arasında bu açıdan görülen farklılıklar muhtemelen sınırlı öneme sahiptir.[2]
En çok kullanılan SSRI ilaçlardan biri olan, Prozac hakkında bilgi öğrenmek için Evrim Ağacı'nda yazdığım makale okunabilir.
Kaynaklar
- A. Chu, et al. (2023). Selective Serotonin Reuptake Inhibitors. StatPearls [Internet]. | Arşiv Bağlantısı
- B. E. Leonard. (1995). Ssri Differentiation: Pharmacology And Pharmacokinetics. Human psychopharmacology, sf: S149-S158. doi: 10.1002/hup.470100903. | Arşiv Bağlantısı
