Merhaba ben aslında bu soruya çok daha önceden cevap yazmıştım. Ama sistemsel bir sıkıntıdan dolayı cevabımı paylaşmadan silindi. Sonrasında soruyu da kaybettim. Gecikme için kusura bakmayın lütfen.
Öğlen şekerlemelerin neden daha tatlı geldiğini anlatmadan önce uyku döngülerini den biraz bahsetmek istiyorum. Uyku, NREM (evre 1–3) ve REM evrelerinden oluşan yaklaşık 90 dakikalık döngülerle ilerler.
NREM evre 1: uykuya geçiş, hafif uyku
NREM evre 2: gerçek uyku başlangıcı, kalp atışı ve vücut sıcaklığı düşer
NREM evre 3: derin uyku, beyin toparlanması
REM: rüya ve hafıza konsolidasyonu
Bu döngüler birbirini takip ediyor ve uyku sürenize göre bir gecede ortalama 4-6 kez tekrarlanıyor.
Kısa gündüz uykuları genellikle hafif uyku evrelerinde (NREM evre 1–2) kalır, bu da hızlı bir zihinsel tazelenme sağlar.
Bir de herkesin kendine özel bir sirkadyen ritmi var, yani biyolojik saati. Öğlen saatlerinde vücut doğal olarak kısa bir enerji düşüşü yaşar. Kısa bir şekerleme ise günün hala verimli olmasını sağlar.
Öğle uykuları, özellikle hippocampus ve prefrontal korteks bölgelerinin işlevini tazeler. Bu nedenle öğrenme, dikkat ve odaklanmada hızlı bir artış görülür. Gece uykusu ise uzun vadeli hafıza konsolidasyonu ve bedenin onarımı için gereklidir.
Şimdi birazcık da gece uykularından bahsedelim. Diyelim ki ses biyolojik saatinize göre geç yatıyorsunuz. Yani bu sirkadyen ritminizi bozuyorsunuz. O zaman uyku kaliteniz bu mu olumsuz etkileniyor. Ayrıca uzun gece uykuları ise tüm uyku evrelerinden geçer. Eğer sizin uyku apnesi huzursuz, bacak sendromu gibi rahatsızlıklarınız varsa bu durumlar gece uykunuzu böleceği için gece daha uzun süre uyumuş olsanız bile yeterince dinlenmemiş hissedebilirsiniz. Bu sağlık problemleri kısa gündüz uykunuzu bölmez ve sizi rahatsız etmez.
Uykunun bölünmesinden bahsetmişken hangi evrede bölünürse nasıl tepkilerle karşılaşırız bunu da anlatmak istiyorum.
Hafif uyku yani evre bir ya da 2 içerisindeyseniz beyin çok çabuk tekrar uykuya dönebiliyor. Çoğunlukla uyku evresi kaldığı yerden devam ediyor veya sıfırlama oluyor ama birbirinden bir farkı yok, kişiyi de fazla etkilemiyor.
Eğer derin uyku yani evre 3 içerisindeki bir kişi uyanırsa beyin burada uyanmaya zorlanıyor. Tekrar uyuduğunuzda da genellikle uyku döngüsü baştan başlatılıyor. Çünkü derin uykuya geçmek, enerji gerektiren bir süreç ve beynin reset yapması gerekiyor.
Rem uykusundayken uyanırsınız da (beyin aktivitesinin yüksek olduğu bir evre) uyanmak uyku sarhoşluğuna yol açıyor. Yeniden uykuya geçiş çoğunlukla NREM evre 1’den başlar. REM evresine gelmek biraz zaman alır. Yani siz Uykunuzun en tatlı yerinde çalan o alarmı erteliyorsunuz ya Aslında yataktan dinç bir şekilde çıkabilecekken Gününüzün ilk 3-4 saatini yorgun ve mutsuz geçiriyorsunuz. Alarmlarını ertelemeyin.
Tuvalet ve su içmek için yataktan çıkmak da kişide uyku sarhoşluğa sebep olabilir. O yüzden yatağa girmeden önce tuvalete gidilmeli ve bi şeyler tüketmeyi, fazla ışığı yarım saat 1 saat öncesinden kesmelisiniz.
Uyku hakkında da detaylı bilgi isterseniz profilimdeki birkaç yıl önce yazdığım blog yazımı okuyabilirsiniz. Ayrıca bu hafta içinde uyku hakkında 2 blog yazısı daha yazmayı düşünüyorum, konu ilginizi çekiyorsa beni takip edebilirsiniz. Sevgiler...
[1][2][3][4]
Kaynaklar
- C. J. Hilditch, et al. (2019). Sleep Inertia: Current Insights. Nature and Science of Sleep, sf: 155. doi: 10.2147/NSS.S188911. | Arşiv Bağlantısı
- D. Desai, et al. (2024). Exploring The Role Of Circadian Rhythms In Sleep And Recovery: A Review Article. Cureus, sf: e61568. doi: 10.7759/cureus.61568. | Arşiv Bağlantısı
- Simin Zhang, et al. Circadian Rhythms And Sleep Quality Among Undergraduate Students In China: The Mediating Role Of Health-Promoting Lifestyle Behaviours. (15 Temmuz 2023). Alındığı Tarih: 16 Eylül 2025. Alındığı Yer: Science Direct | Arşiv Bağlantısı
- N. Lovato, et al. (2010). The Effects Of Napping On Cognitive Functioning. Progress in brain research. doi: 10.1016/B978-0-444-53702-7.00009-9. | Arşiv Bağlantısı
