Musilaj neden oluşur? Daha önce nerelerde oluştu ve nasıl yok edildi?

Marmara Denizi'ni kaplaması sonrası meşhur olan "müsilaj" ya da halk arasındaki adıyla "deniz salyası" (veya "deniz sümüğü"), neredeyse tüm bitkiler ve özellikle de fitoplanktonik protistalar olmak üzere çok sayıda mikroorganizma tarafından salgılanan, yapışkan ("zamksı") bir maddedir. Bu maddeyi oluşturan ana unsurlar proteinler (özellikle de glikoproteinler), karbonhidratlar (özellikle de ekzopolisakkaratlar) ve yağlardır. Yani kimi zaman haberlerde iddia edilenin aksine, "yosun" örneğinde olduğunun aksine, bu madde mikroorganizmaların kendisi değildir, salgılarıdır. Elbette müsilaj içinde mikroorganizmalar da yaşamaktadır. Buna az sonra geleceğiz.

Denizler söz konusu olduğunda, müsilajın ana kaynağı protistalardır; çünkü birçok protista, hareket etmek için bu zamksı maddeyi salgılar: Adeta bir roketin hareket etmesi gibi, ters yönde salgılnan müsilaj sayesinde protista salgı yaptığı yönün aksi yönde hareket eder.[1]

Normalde müsilaj, bitkiler tarafından da salgılanarak toprağa karışır ve toprağın dengesine katkı sunar. Özellikle de toprak içerisindeki ekzopolisakkarat (yani vücut dışına salgılanan şeker) üreten toprak algleri, toprağın sağlığı için çok önemlidir. Bu madde, aynı zamanda tek hücreli veya filamentli yeşil algler (özellikle de Volvocales veya diğer adıyla Chlamydomonadales ailesinden sahte-silli yeşil algler) ile siyanobakterilerin de vücudunu kaplar.

Neredeyse tüm bitkilerde de müsilaj üretiliyor olmasına rağmen, bu üretim protistalara göre daha kısıtlı miktardadır ve bu nedenle belirgin değildir (kimi zaman tohumların etrafını sarmış halde görmek mümkündür). Drosera ve Pinguicula cinsi etçil bitkilerde ise müsilaj üretimi yoğunlaşacak biçimde evrimleşmiştir ve bu sayede böceklerin kendilerine yapışmalarını sağlarlar. Yani müsilaj, Marmara Denizi'nde gördüğümüz dengesizlik bir yana, ekosistem ve canlı biyolojisi için önemli bir salgıdır.