Moğol İmparatorluğu – 33 milyon km2
Moğol imparatorluğu,1206-1294 yılları arasında orta Asya’da kurulmuş eski bir imparatorluktur.1206 yılında Cengiz Han tarafından kurulmuştur.Büyük çoğunluğu Moğol ve Türk boylarının birleşiminden oluşuyordu. Tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük imparatorluğudur. En geniş döneminde topraklarında 100 milyondan fazla insan barındırıyordu[1].
[2]
Moğol İmparatorluğu ne zaman zirveye ulaştı?
Moğol İmparatorluğu ne zaman zirveye ulaştı?
Genel fikir birliği 1294'tür, çünkü bu tarih, yaklaşık 23,5 bin km2'lik bitişik toprakları kapsayan neredeyse sonsuz bir imparatorluğu kontrol eden Kublai Han'ın Büyük Han olarak saltanatının sonunu temsil eder; ancak, bu tarih bir dizi nedenden dolayı kesin değildir. Moğol İmparatorluğu'nun maksimum genişliğinin 1309'a kadar, evet, 15 yıl sonrasına kadar gerçekleşmediğini düşünün. Moğollar yaklaşık 24 bin km2'lik bitişik toprağı kontrol ediyordu. Burada sorulması gereken soru, toprak genişliğindeki bu kademeli artışın önemli olup olmadığıdır, çünkü 1294 ile 1309 arasında 500.000 km2'lik bir artış, yılda %0,14'lük bir toprak büyüme oranıdır. Bu önemsiz görünmektedir, ancak herhangi bir önemi belirlemek için 1294 ile 1309 arasındaki hem Moğol kazançlarının hem de kayıplarının kalitesini değerlendirmek için daha fazla analiz yapılmalıdır.
Genellikle söylenmeyen şey, Moğol İmparatorluğu'nun teknik olarak dört hanlığa, esasen Roma Tetrarşisi'ne, yalnızca bir Büyük Han ve Roma Tetrarşisi'nin iki kıdemli imparatoru ve iki kıdemi yerine üç astına bölündüğü gerçeğidir. Bu adlandırmaların nominal bir adlandırmadan başka bir şey olmadığı kanıtlandı, çünkü Moğol İmparatorluğu'nun dört hanlığı esasen daha büyük bir varlık altında dört teknik olarak müttefik siyasi yapı olarak faaliyet gösteriyordu ve ayrıca dışarıya doğru amansız bir şekilde ilerlemeye devam ederken bile birbirleriyle çift taraflı oynuyor ve açık savaş halindeydiler. Bu bölünme, Möngke Han'ın ölümünden sonra 1259'da gerçekleşti. Moğolların, sadece bir yıl önce 1258'de Bağdat'ın yağmalanmasının ardından zirveye ulaştığını iddia edebiliriz. Bu muhtemelen, Çağatay Hanlığı, Altın Orda, İlhanlılar ve 1271'de Yuan hanedanlığına dönüşen Büyük Han İmparatorluğu olmak üzere dört varlığa bölünmeden önceki en güçlü noktalarını temsil ediyordu.
Dikkate alınması gereken bir diğer tarih ise 1279'dur. Bu tarih, Moğolların o yılın Mart ayında Güney Song Hanedanlığı'nı nihai yenilgiye uğratarak Çin'in tamamını fethettiği yıldır. 1259'dan sonraki herhangi bir yılı Moğol İmparatorluğu'nun zirvesi olarak etiketlemekteki tereddütüm, Moğol İmparatorluğu'nun artık birlikte faaliyet gösteren tek bir varlık olmaması gerçeğidir. Üç alt kağanlık, Büyük Han'a ve ardından Yuan Hanedanlığı imparatorlarına hizmet etmek için tasarlanmıştı, ancak yalnızca İmparatorluğun güneybatı kadranındaki İlhanlılar bunu gözlemledi ve o zaman bile çok sınırlı bir ölçekteydi. Genişlemeye devam etmiş olabilirler; ancak o zamanlar Moğol İmparatorluğu aslında dört ayrı devletti. Moğol İmparatorluğu'nun zirvesinin, Şubat 1258'de Hülagü liderliğinde Bağdat'ın yağmalanması ile 1259'da Moğol İmparatorluğu'nun dört yarı özerk organa bölünmesi arasında gerçekleştiğine inanıyorum; ancak, belirtilen diğer tarihlerden herhangi biri için kesinlikle argümanlar sunulabilir. Harika bir soru.
Nick
Benim kişisel görüşüm Möngke'nin (1209-1259) ölümünden önce, 1259 yılıdır .
Moğol İmparatorluğu'nun en geniş sınırlarına ulaştığı dönem, en büyük toprak fetihlerine sahip olduğu dönem değil, hâlâ resmen tek bir imparatorluk olarak kabul edildiği dönemdir.
Moğol kraliyetinin çeşitli hanedanları Cengiz Han'ın doğrudan torunlarıydı . Cengiz Han'ın oğulları, hayatında kardeş rekabeti gösterdiler, ancak birkaç yıl sonra düşmanlıkları arttı.
Temel olarak, kardeşler rekabet gösterdiler, oğullarının nesline göre rekabet düşmanlığa dönüştü, oğullarının nesline göre açık çatışmaya dönüştü. İlişkilerin kardeşlerden kuzenlere, sadece... akrabalara doğru değişmesi doğaldır.
Han tahtının ardışıklığı şöyleydi:
Cengiz
Tolui (Cengiz'in 4. oğlu), naip olarak
Ögeday (Cengiz'in 3. oğlu)
Guyuk (Ogedei'nin 1. oğlu)
Mongke (Tolui'nin 1. oğlu)
Kubilay (Tolui'nin 4. oğlu)
Daha ileri gitmeden önce, tahtın halefi Kurultay tarafından belirlendi, klan üyeleri arasında önemli bir toplantı ve seçim. Evet, Moğolları ulusların yıkıcıları ve fatihleri olarak düşünebilirsiniz, ancak onlar bile bir tür temsili demokrasiye sahipti!
“Hanın halefi Moğolistan'ın atalarının kurallarına göre olmalıdır. Yasaya ve ayrıca Kurultay'ın seçim sonuçlarına uymalıdır. Elbette, ölen Han'ın kararı hala çok önemlidir!”
Ogedei'nin saltanatının ilk yıllarında, Avrupa'ya doğru büyük bir askeri sefer ( İlk Doğan Seferi) düzenlendi ve bu sırada bile, aile içinde anlaşmazlık tohumları ekildi. Ogedei, ilişkileri arabuluculuk etmek için elinden gelenin en iyisini yaptı, ancak öldükten ve taht Guyuk'a geçtikten sonra, işler kötüden daha da kötüye gitti.
George Hu'nun Moğollar imparatorluklarıyla ne kadar ileri gidebilirdi? sorusuna cevabı
Şimdi, Guyuk'un ölümü üzerine tahtın Tolui Hanedanı'na geçtiğini belirtmek önemlidir . Çağatay ve Ögeday Hanedanı buna karşı çıktı, ancak Cuci Hanedanı bunu destekledi ve en sonunda bir dizi siyasi tartışma ve diplomasi yoluyla Mongke Han olarak taç giydi. Ancak, Moğol İmparatorluğu'nun bölünmesi bu güç değişimiyle birlikte yükseldi.
Mongke, Song'un işgali sırasında Diaoyucheng Muharebesi'nde öldürüldü (ya da hastalıktan öldü) ve bir halef belirtmedi (bir yerde Ariq Buke'yi tercih etmiş olabileceğini okudum).
Song'la savaş halinde olan Kublai , halefiyet için hazırlanmak üzere geri döndü. Ancak, farklı bir grup Ariq Boke'yi (Tolui'nin 7. oğlu) destekledi. Ayrı seçimler yaptılar ve oybirliğiyle destek alamadılar. En önemlisi, Hulagu (Tolui'nin 6. oğlu) Kublai'yi desteklerken Berke (Jochi'nin 3. oğlu) Ariq Boke'yi destekledi ve kendi Hanlıkları tarafından desteklendiler.
Moğol İmparatorluğu'nun soy ağacına bir bakalım, kimin kim olduğunu anlayabilir misiniz? Size temin ederim ki bu, hayal edebileceğiniz kadar Game of Thrones .
(Kalın yazılan tüm karakterler resmen Büyük Han olarak taç giyen üyelerdir ve Dört Hanlığın kurucularını/liderlerini daire içine aldım.)
İşte Dört Hanlığın ne zaman ortaya çıktığını ve kurucularının kimler olduğunu anlatmam gerekiyor.
Büyük Han Hanlığı , daha sonra Yuan Hanedanlığı olarak bilinir . Başlangıçta Tolui Hanedanı tarafından kontrol edilen topraklardı ve Kublai'nin Çin'i fethetmesiyle genişlediler. Hükümetleri ve siyasi sistemleri önemli ölçüde Çinlileşti.
Altın Orda. Bu, Jochi Hanedanı'na ait bir bölgeydi , ancak fiili kurucusu Batu'ydu. Toprakları çoğunlukla Rusya'nın fethinden kaynaklanıyordu.
Çağatay Hanlığı . Bu bölge Çağatay Hanedanlığı'na aitti . Ogedei Hanedanlığı'na yakınken neredeyse Cuci Hanedanlığı'nın yeminli düşmanları gibiydiler .
İlhanlılık. Bu, Hulagu'nun Orta Doğu'daki fetihlerinden elde ettiği topraklardı. O da Tolui Hanedanı'ndan olduğu için Yuan Hanedanı'na yakındı.
Ogedei Hanlığı. En küçüğü, ancak oldukça gururluydular ve kendilerini Ogedei'nin gerçek halefleri olarak görüyorlardı. Bu, Ogedei Hanedanı'na verilen topraklardı; çünkü o Han'dı ve kişisel toprakları aslında en küçüğüydü. Genellikle Çağatay Hanlığı'na sıkı sıkıya bağlıydı, muhtemelen Kaidu'nun liderliğinde iktidara geldi.
İlginç bir şey fark ettim, çoğu İngiliz tarih kitabında Dört Hanlık Yuan, Altın Orda, Çağatay ve İli idi ve Ögeday, Çağatay'ın bir parçası olarak kabul edildi. Çin tarih kitaplarında Dört Hanlık Altın Orda, Çağatay, Ögeday ve İli idi; Yuan, Dörtlü'den farklı ve yukarıda kabul edildiği için sayılmadı.
Ve böylece, Kublai ve Ariq Boke arasında iç savaş başladı (bu bir süreliğine Song Hanedanlığı'nı kurtardı) 1260 - 1264 döneminde, Kublai Ariq Boke'yi yenip Han olana kadar. Daha da önemlisi, yeni ulusuna "Yuan" adını verdi ve bunun yerine İmparator unvanını kullandı.
Daha muhafazakar Moğol liderleri, bazıları Kublai'ye karşı zaten düşmancaydı, Kublai Han'ın Sinicization politikalarının çoğunu eleştirdiler ve bunun orijinal kültürlerini yok ettiğine inanıyorlardı. En önemlisi, Çağatay Hanlığı ile müttefik olan Kaidu (Ogedei'nin torunu), Kublai Han'a karşı başka bir iç savaş başlattı. Bu, 1268 - 1301 yılları arasında çok daha uzun sürdü.
Toluid İç Savaşı - Vikipedi
Kaidu-Kublai savaşı - Vikipedi
1304'te Dört Hanlık, o zamanlar Kubilay'ın torunu olan Temur olan Yuan İmparatoru'na bir kez daha sadakat yemini etti . Gerçekte Dört Hanlık, Yuan İmparatoru'na asla tamamen itaat etmedi; sadece birbirleriyle değil, aynı zamanda zaman zaman Yuan Hanedanlığı ile de sık sık savaştılar. Garip bir karşılaştırma yaparsam, Moğol İmparatorluğu artık bir " Commonwealth " olmuştu ve Yuan Hanedanlığı Büyük Britanya'ydı.
Her Hanlık ve Yuan Hanedanlığı, sonunda farklı zamanlarda, farklı düşmanlarla sona erecekti. Ama onlar zaten Pax Mongolica'nın görkemli günlerinden çok uzaktaydılar.
Kaynaklar
- N. C. Semiz, et al. Dünyanin En Büyük İmparatorluklari - Mercek Dergisi. (26 Mart 2020). Alındığı Tarih: 27 Ocak 2025. Alındığı Yer: Mercek Dergisi | Arşiv Bağlantısı
- George hu. Moğol İmparatorluğu Ne Zaman Zirveye Ulaştı. Alındığı Tarih: 27 Ocak 2025. Alındığı Yer: Quara | Arşiv Bağlantısı