Harika soru! :) Kısa cevap: Newtoncu anlamda "kütlenin korunumu" evrenimizde zaten genel bir yasa değildir; doğru çerçeve, enerji-momentumun yerel korunumu (local conservation of energy–momentum) ve alan dinamikleridir. Dolayısıyla, başka bir evrende temel simetriler farklıysa, hangi niceliğin korunduğu da değişebilir; ama bu, hiçten madde yaratımının gelişigüzel olabileceği anlamına gelmez.
Niye böyle? Çünkü modern fizikte korunum yasaları, simetrilerin zorunlu sonucudur: Noether teoremi (Noether's theorem) bize zaman çevirim simetrisinin (time-translation symmetry) enerji korunumu, uzayda yer değiştirme simetrisinin (space-translation) momentum korunumu, dönme simetrisinin (rotational) açısal momentum korunumu ürettiğini söyler. Simetri yoksa (veya farklıysa), ilgili korunum yasası da yoktur. Bu nedenle korunum, "taşa yazılı bir kural" değil; teorinin simetri yapısının bir sonucudur.
"Madde yoktan var olabilir mi?" sorusuna gelince: Parçacık-çift üretimi (pair production) gibi süreçlerde fotonlardan e−/e+ doğar; ama burada enerji-momentum, elektrik yükü (charge), lepton/baryon sayıları gibi nicelikler saklanır. Yani alanlar (fields) ve enerji, biçim değiştirir; kural dışı bir "yoktan var olma" değil bu. Keza çekirdeksel tepkimelerde kütlenin bir kısmı bağlanma enerjisine (binding energy) dönüşür; Einstein'ın E = mc2 ilişkisi gereği "kütle" tek başına korunmaz, kütle-enerji (mass–energy) toplam davranış belirleyicidir.
Genel görelilikte (GR) durum daha incelikli: Genişleyen bir evrende küresel/toplam enerji için evrensel bir tanım her zaman mümkün değildir; buna karşın, enerji-momentum tensörünün kovaryant sürekliliği (∇μTμν=0) yerel düzeyde korunumu garanti eder. Haliyle, "başka bir evrende yasa bozulur mu?" diye soruyorsak, asıl kilit nokta şudur: O evrenin geometrisi ve temel simetrileri nedir? Eğer zaman çevirim simetrisi yoksa, enerji için küresel bir korunum tanımı da olmayabilir (bizde olduğu gibi).
"Büyük Patlama'dan önce bir karadelik vardı, demek ki yasalar farklıydı" iddiasına da bir parantez açayım: Bu tür videolardaki çoğu sav, spekülatiftir (kaldı ki). Kozmolojide döngüsel/ön-evre senaryoları elbette tartışılır (ör. conformal cyclic cosmology); ancak bunlar üzerinde kuvvetli, uzlaşımsal bir kanıt yoktur. Medyadaki abartı, genellikle model-uzayı (model space) içinde mümkün olanı, "kanıtlandı" gibi sunar. Bilim öyle çalışmıyor.
- Önemli ayrım: Kütlenin korunumu ≠ enerji-momentumun korunumu. Modern çerçevede belirleyici olan ikincisidir.
- Sonuç: Farklı simetriler ⇒ farklı korunumlar; ama keyfî bir "hiçten yaratım" değil, yine tutarlı alan dinamikleri gerekir.
Özetle: Evet, hangi niceliğin korunduğu başka bir evrenin simetrilerine bağlı olarak değişebilir. Ancak bu, fiziksel süreçlerin sınırsızlaştığı anlamına gelmez. Korunum yasaları, simetrilerin dilidir; dili değiştirirseniz cümleler değişir, ama dilbilgisi (tutarlılık) yine de olmalı.
Kaynaklar
- Sean M. Carroll. (2004). Spacetime And Geometry: An Introduction To General Relativity. ISBN: 978-1292026633. Yayınevi: Addison-Wesley (Pearson).
- David J. Griffiths. (2008). Introduction To Elementary Particles (2Nd Edition). ISBN: 978-3527406012. Yayınevi: Wiley-VCH.
