Ödüllü Soru Kara delik ve Bose-Einstein yoğunlaşması, maddenin uç boyutları olabilir mi? Maddenin halleriyle boyutlar arasında kurduğum bu ilişki hakkında ne düşünüyorsunuz?

Şema biraz şey gibi duruyor, fizikçilerin partilerde Peki sen ne üzerinde çalışıyorsun? sorusundan kaçmak için kullandığı türden bir entelektüel kaçış rampası gibi duruyor. Mevcut fizik anlayışımıza göre, maddenin hallerini boyutlarla eşleştirmek, biraz bir aşçının yemek tarifini, yemeği pişireceği fırının kullanma kılavuzuyla karıştırmasına benziyor yani bağlamsız.^[1] İkisi de lazımdır, ama biri "ne yapacağını", diğeri "nerede yapacağını" anlatır. Kara delikler, kütleçekimin uzay-zamana "bir saniye, şunu tutar mısın?" deyip bir daha asla geri dönmediği, evrenin en acımasız şakası gibidir; bildiğimiz boyutlar içinde bir tekillik yaratır, kendisi yeni bir boyut değildir. BEC ise, mutlak sıfıra o kadar yaklaşan atomların, "aman ne gerek var bu kadar kişiselliğe" deyip topluca aynı kuantum kimliğine büründüğü, maddenin en asosyal ama aynı zamanda en birlik beraberlik içindeki halidir. Bu olay da yine laboratuvardaki 3 boyutlu vakum odasının içinde gerçekleşir.

Şemandaki diğer atamalar da bu mantıkla birazcık tekliyor. Mesela, plazmayı 1. boyuta yerleştirmek, evrenin görünen kısmının %99'unu oluşturan bir madde haline karşı yapılmış kozmik bir ayıp sayılabilir; kendisi biraz daha fazlasını hak ediyor olabilir. Modelin, farklı fiziksel kategorileri (maddenin hali ve uzayın geometrisi) birbiriyle harmanlıyor ki bu da onları aynı kefeye koymayı zorlaştırıyor.

Bu şema bilimsel bir makale olmayabilir ama kesinlikle bilimin Picasso tablosu gibi; her şey olması gereken yerde değil belki ama kesinlikle baktırıyor ve üzerine düşündürüyor şaka yapmıyorum. Bilim de zaten böyle cesurca atılmış, bazen de sevimli bir şekilde tökezleyen adımlarla ilerlemiyor mu? Tabii çizilen sınırlara nispeten uymak lazım en azından bir miktar.