Bunun sebebini anlayabilmek için öncelikle beynin nasıl çalıştığına biraz değinmek lazım.
Beynin nasıl çalıştığını, daha doğrusu bilincin nasıl oluştuğunu hala tam olarak çözememiş olsak da olayın fizik sınırları içinde gerçekleştiğine şüphe yok. Basitçe nöronlar, çeşitli duyu organlarından gelen elektrik sinyallerini iletmek ile görevli. Bu sinyaller beyine ulaştığında da aynı şekilde aktarılıyor. Ve her geçtiği nöron üzerinde bir iz bırakıyor. Bu izler sinyal tekrarladıkça bıraktığı iz daha da belirginleşiyor. Bu sayede de anılar oluşuyor.
Dopamin gibi nörotransmitter moleküllerin rolü burada ortaya çıkıyor. Bu "kayıt" işlemi sırasında bu kimyasallar sinyallerin bıraktıkları izleri güçlendirebiliyor. Aynı zamanda bu kimyasallar vücudun farklı tepkiler vermesine de sebep oluyor. Çünkü bu kimyasallar nesiller boyu evrimleşerek beli olaylara karşılık salınmış, aç kaldığında hissettiğin duygu gibi. Yani bu kimyasallar belli vücut fonksiyonlarının birer sonucu, ve her birey doğumdan başlayarak bu kimyasalların yarattığı etkilerin (kaç, savaş, seviş, uyu, vb) ne anlama geldiğini yavaş yavaş öğreniyor.
Biraz daha irdelemek için açlık örneğine dönelim. Diyelim ki gene çok aç olduğun bir an, annen çok güzel bir yemek yapıyor. O an salgılanan kimyasallar ile beraber beyne işleniyor. Bir süre sonra olay tekrar ediyor. Gene beyne işleniyor. Yıllar sonra gene çok acıktığında aynı kimyasallar o anıları tetikliyor. Ve o yemek en sevdiğin yemek oluyor, her acıktığında hatırlıyorsun.
Tabi buradaki tek olay bu değil, bu kayıt annene olan sevgin gibi şeylerle de ilişkileniyor, karmaşık bir ağa bağlanıyor. Bu ağın bir yerinden tutup çektiğinde diğer anılar da geliyor. Çünkü her anı bir ya da birden fazla olaya, nesneye, kişiye belli duygular (yani o duygulara karşılık gelen kimyasallar) ile bağlı. O yüzden kimyasalları tetikleyen olay geçmişte kalmış olsa da çağrılan hafıza o kimyasalın da o an tekrar salgılanmasına sebep oluyor.
Olay kabaca böyle işliyor. Ancak işin kimyasını soracak olursan o kısmı beni aşar. Aşağıda konu hakkındaki bir yazımızı ekledim, Soruna tam cevap olmasa da yardımcı olabilir.
Hormon Nedir, Nasıl Çalışır, Ne İşe Yarar? Endokrin Bezler ve Salgıladıkları Hormonlar Nelerdir?
