Dünyanın en eski kenti olarak kabul edilen yerleşimler arasında birkaç önemli aday bulunmaktadır. En eskisini belirlemek, "kent" tanımına bağlıdır, ancak genellikle; Çatalhöyük, Jericho (Eriha) ve Uruk en eski kentlerden sayılmaktadır.
"Çatalhöyük ve Eriha, benzer dönemlere tarihleniyor. Ancak, bu yerleşim yerlerinin hangisinin "ilk kent" olduğu konusunda kesin bir kanıt bulunmuyor."
Çatalhöyük - Türkiye (Konya) / Yaklaşık MÖ 7.500 - 5.700
- Dünyanın ilk büyük kentlerinden biri olarak kabul edilir.
- Yaklaşık 8.000 kişi burada yaşamıştır.
- Kentte sokaklar yoktur, evler birbirine bitişik şekilde inşa edilmiştir ve çatıdan girilen evler vardır.
- İlk şehir planlamalarından biri olarak görülmektedir.
Jericho (Eriha) - Filistin / Yaklaşık MÖ 9.000
- Dünyanın en eski sürekli yerleşimlerinden biri olarak kabul edilir.
- Tarımın başladığı ve surlarla çevrili en eski kentlerden biridir.
- Kazılarda 11.000 yıl öncesine kadar uzanan yerleşim izleri bulunmuştur.
Uruk - Mezopotomya (Irak) / Yaklaşık MÖ 4.000
- Tarihte ilk gerçek şehir devleti olarak kabul edilir.
- Kral Gilgameş(Gılgamış)'in yaşadığı yer olarak bilinir.
- Tapınaklar, surlar ve ticaretin geliştiği bir merkez olmuştur.
Şu ana kadar yapılan arkeolojik araştırmalara göre Jericho (Eriha), bilinen en eski sürekli yerleşim yerlerinden biri kabul edilir ve yaklaşık 11.000 yıl (MÖ 9.000) öncesine tarihlenir. Ancak daha eski kentler olup olmadığı tartışmalı bir konudur. İşte bazı alternatif adaylar:
Göbeklitepe - Türkiye (Şanlıurfa) / MÖ 9.600 ve öncesi
- Dünyanın bilinen en eski tapınak kompleksi ama bir kent olarak değerlendirilemiyor.
- Yerleşik hayat izleri vardır, ancak sürekli bir şehir yaşamı olup olmadığı kesin değildir.
Tell Qaramel (Suriye) - MÖ 10.500 civarı
- Arkeolojik kazılarda Jericho'dan daha eski olduğu öne sürülen bir yerleşim alanı keşfedildi.
- Taş kuleler ve yapılar bulunmuştur, ancak kentleşme düzeyi tam olarak bilinmemektedir.
Abu Hureyra (Suriye) - MÖ 11.000 - 13.000
- Dünyanın en eski tarım yapılan bölgelerinden biri olabilir.
- Ancak, sürekli bir kent mi, yoksa büyük bir köy mü olduğu konusunda net bir bilgi yoktur.
Tell Mureybet (Suriye): Fırat Nehri kıyısında bulunan Tell Mureybet, MÖ 10. binyıla kadar uzanıyor. Burada da Göbeklitepe'ye benzer şekilde, yerleşik hayata geçilmeden önce inşa edilmiş yapılar bulunuyor. Tell Mureybet'in bir kent olup olmadığı halen günümüzde Arkeologların tartışmaları arasında yerini alıyor.
Ohalo II (İsrail): Celile Denizi kıyısında bulunan Ohalo II, MÖ 23.000 - 21.000 yıllarına tarihleniyor. Burada, Buzul Çağı'nın sonlarında yaşamış insanların kalıntıları ve basit barınakları bulundu. Ohalo II, bir kent olmaktan ziyade, mevsimlik bir yerleşim yeriydi diyen birçok araştırmacı ve arkologlar bulunuyor.
Daha eski yerleşim yerlerine bakacak olursak:
Gesher Benot Ya'aqov (İsrail) - Yaklaşık 780.000 yıl önce
- Homo erectus tarafından kullanıldığı düşünülen bir kamp alanıdır.
- Ateşin kontrollü kullanıldığına dair kanıtlar bulunulmuştur.
Olduvai Gorge (Tanzanya) - Yaklaşık 1.8 milyon önce
- Homohabilis ve Homoerectus'a ait taş aletler bulunmuştur.
- Yerleşik hayattan çok kamp alanları ve avcı-toplayıcı grupların geçici durakları olduğu düşünülüyor.
Blombos Mağarası (Güney Afrika) - 100.000 yıl önce
- Erken modern insanlara ait taş aletler, deniz kabukları ve sanatsal objeler keşfedilmiştir.
Klasies River Mağaraları (Güney Afrika) - 125.000 yıl önce
- Homosapiens tarafından kullanıldığı düşünülen bir mağara yerleşimi.
- Erken insanların deniz kaynaklarını kullandığına dair kanıtlar bulunmuştur.
Qafzeh ve Skhul Mağaraları (İsrail) - 90.000 ila 120.000 yıl önce
- Homosapiens iskeletleri ve çeşitli taş aletler bulunulmuştur.
Kaynaklar
- Dimitrios S. Dendrinos. Gobekli Tepe, Tell Qaramel, Tell Es-Sultan: Why Is Gobekli Tepe A 6 Th Millennium Bc Site, And Evolution Of Early Neolithic Architecture. (1 Ağustos 2017). Alındığı Tarih: 30 Ocak 2025. Alındığı Yer: researchgatenet | Arşiv Bağlantısı
- Eric H. Cline. Göbeklitepe, Çatalhöyük And Jericho. Alındığı Tarih: 30 Ocak 2025. Alındığı Yer: kanopycom | Arşiv Bağlantısı
- Avi Gopher, et al. Neolithic Arrowheads Of The Levant : Results And Implications Of A Seriation Analysis. Alındığı Tarih: 30 Ocak 2025. Alındığı Yer: researchgatenet | Arşiv Bağlantısı
- C. Scarre. The Human Past: World Prehistory And The Development Of Human Societies. ISBN: 9780500290637.
- D. Graeber, D. Wengrow, et al. The Dawn Of Everything (International Edition). ISBN: 9780141991061.
- V. G. Childe. Tarihte Neler Oldu?. ISBN: 9786055411626.
- A. Collins. Gobekli Tepe: Genesis Of The Gods: The Temple Of The Watchers And The Discovery Of Eden. ISBN: 9781591431428.
- I. Hodder. The Leopard's Tale: Revealing The Mysteries Of Catalhoyuk. ISBN: 9780500289600.
